قرص ضد استرس و شایع ترین عوارض آن

انواع مختلفی از قرص ضد استرس وجود دارند که روانپزشک می تواند متناسب با وضعیت و علائم شما بهترین نوع قرص را برای درمان استرس و اضطراب تان تجویز کند. پر مصرف ‌ترین قرص ضد استرس، شامل انواع آرام‌بخش‌ها، مسدودکننده‌های بتا و مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) هستند. این در حالی است که ممکن است در کنار مصرف قرص ضد استرس سایر روش‌های درمانی مانند استفاده از روش طب سوزنی و مصرف داروهای گیاهی برای مدیریت استرس به شما توصیه کنند.

مصرف انواع قرص های ضد استرس ممکن است با بروز عوارض مختلفی همراه باشد که این عوارض در برخی شرایط می توانند خطرناک و جدی باشند. برهمین اساس ما سعی کرده ایم در این مقاله از همکده، شایع ترین عوارض مصرف قرص های ضد استرس را مورد بررسی قرار دهیم تا قبل از مصرف هر یک عارضه احتمالی انها را بشناسید.

شایع ترین علائم ناشی از استرس

استرس واکنش طبیعی بدن به موقعیت‌های خطرناک است. در شرایط خطرناک، افراد ممکن است در اثر عوامل خارجی دچار آسیب شوند. به طور کلی هر فردی استرس را به طور متفاوتی تجربه می‌کند و احساس ناشی از استرس در یک فرد ممکن است به شرایط ژنتیکی، تجربیات و شرایط اجتماعی و اقتصادی او بستگی داشته باشد. با وجود اینکه افراد ممکن است در شرایط مختلف اضطراب را به اشکال گوناگون تجربه کنند، با این حال برخی از علائم در بین انسان‌ها بیشتر از سایرین قابل مشاهده هستند. برخی از شایع ترین علائم استرس، عبارت‌اند از:

• اسهال
• یبوست
• سردرد
• تپش قلب
• حالت تهوع
• تنش عضلانی
• بروز تغییرات در خلق و خوی
• مشکل در تمرکز یا به خاطر سپردن اطلاعات

انواع دارو ضد استرس کدامند؟

زمانی که یک فرد در شرایط استرس زا قرار می گیرد، بدن او یک هورمون مرتبط با استرس به نام کورتیزول ترشح می‌کند. به طور کلی این هورمون بدن را برای مقابله با خطر آماده می کند. با این حال تجربه استرس مداوم و مزمن در برخی شرایط ممکن است با بروز عوارض روانی و جسمی زیادی همراه باشد.

در واقع استرس می‌تواند زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، داروهایی وجود دارند که می‌توانند به مدیریت علائم استرس در افراد کمک کنند. برخی از انواع دارو ضد استرس و شایع ترین عوارض آنها عبارتند از:

بنزودیازپین ‌ها

بنزودیازپین ‌ها دسته‌ای از داروهای آرام بخش هستند که برای ایجاد اثرات آرامبخشی تجویز می‌شوند. به طور معمول، پزشک یک داروی عضو دسته بنزودیازپین را برای کوتاه مدت تجویز می‌کند. مدت زمان تجویز دارو به طور معمول بیش از 2-4 هفته طول نمی‌کشد. زیرا مصرف کننده این داروها با خطر اعتیاد، وابستگی و مشکلات شناختی رو به رو است.

بنزودیازپین‌ها با افزایش اثر گاما آمینوبوتیریک اسید (ماده‌ای که سیگنال‌های آرامش بخش را در مغز به همراه دارد) عمل می‌کنند. به طور کلی این سیگنال‌های آرام بخش با تحریک بیش از حدی که در بدن هنگام تجربه اضطراب ایجاد می‌شود، مقابله می‌کند. این داروها به سرعت و به طور موثر علائم را کاهش می‌دهند.

برخی از رایج ترین انواع بنزودیازپین‌های موجود در بازار دارویی، عبارت‌اند از:

• آلپرازولام (زاناکس)
• کلونازپام(کلونوپین)
• لورازپام (آتیوان)
• دیازپام(والیوم)

در اغلب موارد، پزشکان داروهای بنزودیازپین را به فرم خوراکی تجویز می‌کنند. با این حال برخی از داروهای بنزودیازپین، به صورت تزریق داخل وریدی نیز در دسترس هستند که در برخی از شرایط می‌توان از این شکل دارویی استفاده کرد. دوز مصرفی بنزودیازپین به وزن، جنسیت بیمار و تحمل بدن وی بستگی دارد.

در حالی که بنزودیازپین‌ها می‌توانند به طور موثری علائم ناشی از استرس را تسکین دهند، اما اثرات درمانی آنها ممکن است تنها چند ساعت طول بکشد. به طور مثال:

• دیازپام: دیازپام در عرض 15 تا 40 دقیقه اثر می‌گذارد و اثرات درمانی آن تا 5 تا 8 ساعت در فرد باقی می‌ماند. برای درمان شرایط مرتبط با اضطراب، افراد می‌توانند در صورت نیاز تاسه بار در روز از این دارو استفاده کنند.
• زاناکس: داروی زاناکس در عرض 20 تا 40 دقیقه اثر می‌گذارد و اثرات درمانی آن 5 تا 8 ساعت دوام می‌آورد. به طور کلی برای درمان شرایط مرتبط با اضطراب، افراد می‌توانند در صورت نیاز سه بار در روز از این دارو استفاده کنند.

تداخلات دارویی بنزودیازپین ‌ها

از جمله داروهایی که می‌توانند با داروهای دسته بنزودیازپین تداخل دارویی داشته باشند و منجر به بروز عوارض جدی شوند، عبارت‌اند از:

• الکل
• مواد افیونی
• انواع آرام بخش‌ها
• شاهدانه یا ماری جوانا
• سایر داروهای آرام بخش

برای پیشگیری از بروز اثرات نامطلوب، هرگز این داروها را به همراه یک داروی بنزودیازپین مصرف نکنید.

شایع ترین عوارض داروی ضد استرس بنزودیازپین‌

از شایع ترین عوارض داروهای دسته بنزودیازپین به عنوان داروهای ضد استرس می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سردرد
• بی ثباتی
• سرگیجه
• خواب آلودگی
• ضعف عضلانی
• مشکل در تمرکز
• کاهش میل جنسی

علاوه براین، استفاده طولانی مدت از داروهای دسته بنزودیازپین می‌تواند با خطر وابستگی و نیز استفاده بیش از حد (اووردوز) همراه باشد. به همین علت در مورد مصرف این دسته از داروها، حتما باید در مورد دوز مصرفی و عوارض احتمالی آن با یک روانپزشک با تجربه مشورت کنید.

داروهای مسدود کننده بتا (بتابلاکرها)

بتا بلوکرها به عنوان قرص ضد استرس، داروهای تجویزی هستند که تکانه‌های عصبی خاصی را مسدود و به کنترل پاسخ استرس ایجاد شده در بدن کمک می‌کنند. با این حال سازمان غذا و دارو (FDA) استفاده از بتابلوکرها را برای کاهش اضطراب تایید نمی‌کند. زیرا این دسته از داروها از بروز اضطراب پیشگیری نمی‌کند.

با این حال، پزشکان ممکن است برای کاهش برخی از علائم فیزیکی ناشی از اضطراب، مانند موارد زیر، استفاده کنند:

• تعریق
• افزایش ضربان قلب

برخی از رایج ترین داروهای بتابلوکر موجود در بازار دارویی به عنوان داروی ضد استرس، عبارت‌اند از:

• بیسوپرولول(زبتا)
• پروپرانولول(ایندرال)
• متوپرولول(لوپرسور)
• سوتالول (Betapace)
• acebutolol (Sectral)

ممکن است که پزشک داروهای بتابلوکر را برای بیماران جهت مصرف پیش از شرایط استرس زا تجویز کنند. گاهی اوقات ممکن است که این دارو برای مصرف در ساعات منظم تجویز شود. با این حال، قبل از مصرف بتابلوکرها، فرد باید در صورت داشتن سابقه هر یک از موارد زیر، پزشک معالج خود را مطلع کند:

• آسم
• دیابت
• کاهش فشار خون
• بیماری کلیوی یا کبدی
• مشکلات ریتم قلب یا آریتمی

علاوه براین در صورت بارداری، فرد باید پیش از مصرف بتابلوکر، ‌با روانپزشک معالج خود مشورت کند.

تداخلات دارویی بتابلوکرها

مصرف برخی از داروها ممکن است با بتا بلوکرها تداخل داشته باشد و بر نحوه عملکرد آنها تأثیر بگذارد. از جمله داروهایی که با بتا بلوکرها تداخل دارند، عبارت‌اند از:

• انسولین
• مفلوکین
• کلونیدین
• داروهای ضد آریتمی
• داروهای ضد فشار خون
• داروهای ضد روان پریشی
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)

شایع ترین عوارض بتابلوکرها

علاوه براین داروهایی بتابلوکر می‌توانند طیفی از عوارض را ایجاد کنند. از جمله شایع ترین عوارض داروی ضد استرس بتابلوکرها، عبارت‌اند از:

• سردرد
• خستگی
• سرگیجه
• خشکی دهان و چشم
• حالت تهوع و استفراغ
• کاهش ضربان قلب یا برادی کاردی

SSRI ها

دسته دیگر از داروهای ضد اضطراب، مهار کننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین نام دارند. SSRI‌ها، گروهی از داروهای ضد افسردگی تجویزی هستند که برای درمان اضطراب و افسردگی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به عنوان قرص ضد استرس هم محسوب می شوند. به طور کلی این دسته از داروها با کاهش بازجذب سروتونین، باعث می‌شوند که میزان سروتونین در دسترس برای بدن افزایش پیدا کند. سروتونین می‌تواند بر موارد زیر اثر گذار باشد:

• مود
• حافظه
• رفتار – اخلاق

از جمله داروهای SSRI موجود در بازار دارویی، عبارت‌اند از:

• سیتالوپرام(سلکسا)
• سرترالین(Zoloft)
• فلوکستین(پروزاک)
• پاروکستین(پاکسیل)
• ویلازودون (ویبرید)
• فلووکسامین (لووکس)
• اس سیتالوپرام(Lexapro)

برخلاف بنزودیازپین ها، SSRI ها جزو داروهایی هستند که برای طولانی مدت توسط پزشکان تجویز می‌شوند. فرد می‌تواند SSRI ها را به صورت خوراکی و به شکل قرص، کپسول یا مایع مصرف کند. در بیشتر موارد، فرد داروی SSRI تجویزی خود را باید یک بار در روز مصرف کند. اثرات این داروها در عرض ۲ تا ۴ هفته ایجاد می‌شود.

تداخلات دارویی SSRIs

برخی از داروها می‌توانند بر نحوه عملکرد SSRI ها تأثیر بگذارند یا خطر بروز عوارض نامطلوب را افزایش دهند. از جمله داروهایی که ممکن است با SSRI ها تداخل داشته باشند، عبارت‌اند از :

• لیتیوم
• تئوفیلین
• تریپتان‌ها
• NSAID ها
• مواد افیونی
• ضد پلاکت‌ها
• سایر داروهای ضد افسردگی

در موارد نادر، در صورتی که فرد به طور همزمان از چندین داروی افزایش دهنده سروتونین استفاده کند، ممکن است که وضعیتی به نام سندرم سروتونین بروز پیدا کند. نمونه هایی از این موارد، عبارت‌اند از:

• داروهای سردرد
• داروهای ضد افسردگی
• مکمل‌های گیاهی مانند مخمر سنت جان

شایع ترین عوارض داروی ضد استرس SSRI‌ ها

مصرف SSRI‌ها به عنوان قرص ضد استرس و درمان استرس و افسردگی می تواند با بروز برخی عوارض همراه باشد. از جمله عوارض جانبی احتمالی SSRI‌ها، عبارت‌اند از:

• یبوست
• حالت تهوع
• خشکی دهان
• سوء هاضمه
• افزایش وزن
• تعریق بیش از حد
• کاهش میل جنسی
• ایجاد تغییر در الگوی خواب

SNRI ها

SNRI ها دسته‌ای از داروهای ضد افسردگی تجویزی هستند که سطح سروتونین و نوراپی نفرین را در بدن افزایش می‌دهند. اگر فردی به مصرف SSRI ها پاسخ ندهد، ممکن است به SNRI ها پاسخ دهد. این داورها کمی نسبت به سایر دارو ها متفاوت عمل می‌کنند. علاوه بر سروتونین، SNRI ها از بازجذب نوراپی نفرین نیز جلوگیری می‌کنند.

نوراپی نفرین ماده‌ای است که نقش کلیدی در توجه، حافظه و تمرکز دارد. با گذشت زمان، این تغییرات باعث افزایش سطح سروتونین و نوراپی نفرین در بدن می‌شود و هدف آن بهبود خلق و خو و کاهش سطح اضطراب فرد است. از جمله انواع رایج SNRI ها شامل دولوکستین (Cymbalta) و ونلافاکسین (Effexor) است.

SNRI ها به شکل قرص، کپسول و مایع در دسترس هستند و فرد به صورت روزانه آنها را مصرف می‌کند. این دسته از داروها جزو داروهایی هستند که برای طولانی مدت تجویز می‌شوند. به طور کلی ممکن است که برای مشاهده اثرات این داروها به ۶ هفته زمان نیاز باشد.

SNRI ها می‌توانند با داروهای خاصی تداخل داشته باشند. بسیاری از این تداخلات خطر ابتلا به سندرم سروتونین را به همراه دارند. در حین مصرف یک داروی SNRI نباید از مهارکننده.های مونوآمین اکسیداز (نوعی داروی ضد افسردگی) استفاده کنید.

همچنین ممکن است نیاز باشد که در صورت ابتلا به مشکلات کبدی یا کلیوی با پزشک خود مشورت کند، زیرا SNRI ممکن است بر این مسائل تأثیر بگذارد.

شایع ترین عوارض SNRIs در درمان استرس

مصرف SNRI ها می‌تواند همان عوارض جانبی SSRI را به همراه داشته باشد. همچنین ممکن است موارد زیر نیز بروز پیدا کنند:

• ضعف
• اضطراب
• از دست دادن اشتها
• موارد وحشت زدگی

در صورت بروز این عوارض، بهتر است با روانپزشک یا پزشک خود مشورت کنید.

پرگابالین

پرگابالین (Lyrica) نوعی داروی ضد تشنج است که پزشکان برای درمان صرع از آن استفاده می‌کنند، اما ممکن است این دارو را به عنوان یک گزینه برای درمان اضطراب نیز توصیه کنند. ممکن است که اگر فردی به داروهای ضد افسردگی و بنزودیازپین‌ها پاسخ نداده باشد، از این دارو استفاده کنند.

دوز مصرفی پره گابالین می‌تواند متفاوت باشد، اما پزشکان تمایل دارند ابتدا دوز کمی از آن را تجویز کنند و به تدریج آن را افزایش دهند. پرگابالین به شکل کپسول، قرص و مایع عرضه می‌شود. دوز معمول پرگابالین 150-600 میلی گرم در روز است که به 2 یا 3 دوز تقسیم می‌شود.

اگر فردی داروی پرگابالین را به صورت مایع مصرف کند، مصرف 2.5 میلی لیتر از آن برابر با مصرف یک کپسول 50 میلی گرمی است. پرگابالین ممکن است اثر فوری نداشته باشد و ممکن است چند هفته طول بکشد تا فرد فواید آن را احساس کند. اگر پره گابالین برای درمان یک فرد موثر باشد، ممکن است که به صورت طولانی‌ مدت تجویز شود. داروهایی که با پرگابالین تداخل دارند، عبارت‌اند از:

• مواد افیونی
• بنزودیازپین‌ها
• گاباپنتین(نورونتین)
• سیکلوبنزاپرین (Amrix)
• داروهای خواب مانند Ambien

عوارض احتمالی ناشی از مصرف پره گابالین، عبارت‌اند از:

• اسهال
• سردرد
• خستگی
• تاری دید
• حالت تهوع
• تورم دست و پا
• تغییرات خلق و خوی

سخن آخر

همان طور که می بینید انواع مختلف داروهای ضد استرس وجود دارند که مصرف هر یک از آنها می تواند با بروز عوارض مختلفی همراه باشد. حتی در کنار احتمال بروز عوارض، مصرف دارو های ضد استرس می تواند با خطر تداخل دارویی همراه باشد. برهمین اساس بهتر است برای پیشگیری از شایع ترین عوارض قرص ضد استرس، هرگز به طور خودسرانه مصرف آنها را قطع و یا حتی شروع نکنید و در صورت بروز هر گونه عارضه با یک روانپزشک مجرب و باتجربه در مورد وضعیت خود مشورت کنید.