انواع قلدری ، نشانه ها و روش های درمان آن
قلدری استفاده از زور، تهدید، توهین، ترساندن یا غلبه‌ی خشمگینانه بر دیگران است. انواع قلدری در فرد پر تکرار و عادی خواهد شد. یک لازمه‌ی ضروری درک آن توسط خود فرد یا دیگران، یک عدم تعادل رفتاری یا قدرت فیزیکی است که قلدری را از دعوا متمایز می‌سازد. رفتارهایی که برای غلبه بر دیگران استفاده می‌شوند می‌توانند تهدید یا آزار کلامی، حمله یا اجبار فیزیکی و کارهایی که مرتباً برای رسیدن به هدفی خاص تکرار می‌شوند باشند. این رفتارها می‌تواند گاهی برای تفاوت‌هایی در طبقات اجتماعی، نژاد، مذهب، سن، جنسیت، ظاهر، رفتار، زبان بدن، شخصیت، شهرت، قدرت، اندازه‌ی بدن یا توانایی و اصل و نسب باشد.
قلدری در تمام افراد متفاوت است، از قلدری فردی گرفته تا گروهی که در آن یک یا چند نفر می‌خواهند با کمک یکدیگر قلدری را در فعالیت‌های خود وارد کنند.
انواع قلدری
زورگویی یا قلدری اغلب با نوع رفتاری که در آن وجود دارد تعریف می‌شود، بنابراین ما درباره‌ی قلدری شفاهی، اجتماعی یا فیزیکی صحبت می‌کنیم.
گاهی نیز این رفتار با محل وقوع آن یا نوع آسیب انجام شده نام‌گذاری می‌شود. این لغات به‌تنهایی یا در ترکیب با کلمات دیگر استفاده شده و این می‌تواند گیج‌کننده باشد. متداول‌ترین راه‌ها برای تعریف قلدری در زیر شرح داده شده است:
- انواع رفتار ( شفاهی، اجتماعی و فیزیکی )
- نوع ( فردی یا آنلاین )
- ابزارها ( مستقیم یا غیرمستقیم )
- قابل دیده شدن ( آشکار یا پنهان )
- آسیب ( اجتماعی یا روانی )
- محل ( خانه، محل کار یا مدرسه )
- نوع رفتار ( شفاهی، فیزیکی یا اجتماعی )
رفتار قلدرانه
سه نوع رفتار قلدرانه وجود دارد:
قلدری شفاهی
که شامل صدا زدن با نام‌های بد یا آزار دادن یک فرد با خصوصیات فیزیکی مانند وزن، قد یا دیگر خصوصیاتی مانند نژاد، جنسیت، قومیت یا مذهب است.
قلدری فیزیکی
شامل زدن یا آسیب رساندن به یک نفر، تکان دادن یا ترساندن دیگری یا آسیب رساندن یا دزدیدن وسایل او است.
قلدری اجتماعی
شامل محروم کردن فردی دیگر، اشتراک گذاشتن عکس یا اطلاعاتی از او که اثرات بدی برای فرد دارد.
اگر هریک از این رفتارها تنها یک بار یا در بخشی از یک دعوا بین دو فرد برابر رخ داد به آن قلدری نمی‌گویند، این رفتارها به تنهایی به معنای قلدری نیستند.
قلدری فیزیکی، شفاهی یا اجتماعی می‌تواند برای فرد یا آنلاین، مستقیم یا غیرمستقیم و آشکار یا پنهان باشد.
قلدری فردی یا مجازی
در حالت مجازی فقط قلدری شفاهی و اجتماعی و یا تهدید به قلدری فیزیکی امکان دارد.
خصوصیات خاص نوع آنلاین نگرانی مضاعفی برای دانش آموزان، والدین، مراقبان کودک و معلمان است. برای مثال قلدری آنلاین می‌تواند روی مخاطبان متعددی اثر داشته باشد. تحقیقات نشان داده‌اند کودکانی که به شکل آنلاین قلدری می‌کنند در شخصیت ظاهری خود نیز همین‌طور هستند. این یعنی برای مبارزه با قلدری آنلاین نگاهی به موقعیت‌های دیگر نیز بیندازید.
قلدری مستقیم یا غیرمستقیم
قلدری مستقیم بین دو فرد درگیر اتفاق افتاده درحالی‌که غیرمستقیم شامل کارهایی می‌شود که دیگران را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد، برای مثال توهین کردن یا شایعه‌پراکنی. البته قلدری غیرمستقیم اغلب با آسیب رساندن به شهرت اجتماعی، روابط یا عزت‌نفس افراد همراه است.
قابل‌مشاهده بودن
قلدری می‌تواند به‌سادگی دیده شود یا از کسانی که مستقیم درگیر آن نیستند پنهان بماند که به دو دسته قلدری آشکار و پنهان تقسیم می‌شود:
قلدری آشکار
شامل فعالیت‌های فیزیکی مانند مشت زدن یا صحبت‌های شفاهی قابل‌مشاهده‌ای مانند صدا زدن فرد با نام‌های بد یا تهمت زدن است. قلدری فیزیکی، مستقیم و آشکار ترسیمی رایج از آن است ( این را قلدری سنتی می‌نامند )
اما قلدری فیزیکی شاید رایج‌ترین راه قلدری نباشد.
قلدری پنهان
می‌تواند برای افراد خارج از تعامل قابل تشخیص نباشد. قلدری پنهان می‌تواند شامل استفاده‌ی مکرر از حرکات دست یا نگاه‌های تهدیدکننده، محروم کردن فرد یا پشت کردن به او، محروم کردن فرد از جایی که می‌تواند بنشیند یا صحبت کند باشد. قلدری اجتماعی یا شفاهی می‌تواند نامحسوس بوده حتی توسط فرد با ادعای شوخی رد شود.
آسیب رساندن روانی یا فیزیکی
قلدری می‌تواند باعث آسیب رساندن به دیگران شود ( اگر چه همه‌ی کارهای ناخواسته لزوماً باعث آسیب نمی‌شوند )، آسیب فیزیکی ایجاد شده توسط قلدری بسیار شناخته شده است، اخیراً تحقیقات نشان داده‌اند آسیب‌های روانی کوتاه‌مدت و طولانی‌مدتی از قلدری می‌تواند ایجاد شود. این‌ها شامل آسیب به ثبات اجتماعی یا کاهش خواسته شدن فرد در اجتماع است.
در حقیقت حتی ترس از اتفاق افتادن قلدری می‌تواند باعث بروز آسیب شود. ماهیت قلدری می‌تواند منجر به آن شود که فردی که مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرد احساس ناتوانی کرده و قادر نباشد تا جلوی آن را بگیرد.
محل قلدری
قلدری می‌تواند در هرجایی اتفاق بیفتد و می‌تواند در خانه، محل کار یا مدرسه باشد. این اتفاق می‌تواند برای هرکسی نیز باشد. قلدری می‌تواند بین دانش آموزان، کارمندان و والدین باشد.
قلدری قابل‌قبول نیست
بیشتر دانش آموزان نمی‌خواهند قلدری اتفاق بیفتد اما اغلب نمی‌دانند دراین‌باره باید چه کار کنند. باید تمامی انواع قلدری را جدی بگیرید و مدارس، والدین و دانش آموزان با یکدیگر کمک کنند تا مطمئن شوند همه می‌دانند قلدری کار تأیید شده‌ای نیست.
نقش‌های یک عملکرد قلدرانه
افرادی که در یک سناریوی قلدری هستند یکی از نقش‌های زیر را دارند:
- فردی که در رفتار قلدرانه نقش دارد.
- شخصی که هدف رفتار قلدرانه شده است.
- دستیاری که در کار و رفتار قلدرانه همکاری داشته است.
- یک حامی که قلدر را تشویق کرده و مقابل او سکوت کرده و با لبخند زدن، گفتن جملات یا خندیدن او را تشویق می‌کند.
- یک بیننده‌ی ساکت که می‌داند یا دیده است که در مورد یک فرد رفتار قلدرانه‌ای انجام شده اما از آن می‌گذرد و کاری نمی‌کند. شاید این بیننده یک بزرگ‌سال باشد.
- یک مدافع که از دانش‌آموزی که قلدری کرده است با داشتن حمایت معلمان یا مداخله کردن حمایت می‌کند.
بزرگ‌سالان، از جمله معلمان، کارکنان مدرسه و والدین باید یک مدل رفتاری مثبت بوده و با دیدن هرگونه رفتار قلدرانه بین دانش آموزان، دخالت کنند. ایستادن بدون اینکه کاری کنید یا ترک کردن دانش آموزان برای اینکه خودشان قضیه را حل کنند این پیام را می‌رساند که تمامی جامعه‌ی مدرسه موافق‌اند که این رفتار قابل‌چشم‌پوشی است.
افراد جوان‌تر هنوز در حال یادگیری و تمرین مهارت‌های اجتماعی هستند. همه این توانایی را دارند تا رفتار خود را تغییر دهند اما داشتن یک برچسب می‌تواند باعث ماندگاری آن خصوصیت شده و این تغییرات را دشوارتر سازد.
برای دانش آموزان کجا و کی قلدری اتفاق می‌افتد؟
قلدری می‌تواند در ساعات مدرسه یا بعد از آن باشد. درحالی‌که بیشتر گزارش‌های داده شده در ساختمان مدرسه بوده‌اند اما درصد قابل‌توجهی در مکان‌هایی مانند زمین بازی یا اتوبوس اتفاق می‌افتند. این اتفاق می‌تواند در زمان رفت و برگشت به مدرسه، در همسایگی یا در اینترنت بیفتد.
نشانه های قلدری
هر دانش‌آموزی که قلدری کرده یا تحت این رفتار قرار بگیرد واکنش متفاوتی خواهد داشت. رفتارها و روحیات دانش آموزان بنا به دلایل متفاوتی تغییر خواهد کرد. معلمان و والدین یا مراقبان کودک باید به احتمال تغییر در رفتارها و روحیات مرتبط با قلدری هشیار باشند. اگر نگرانید، با کودک خود درباره‌ی مدرسه صحبت کرده و از او سؤال‌هایی عمومی درباره‌ی چگونگی پیشرفت کارها و اوضاع در مدرسه بپرسید.
نشانه هایی قلدری برای معلمان
نشانه‌هایی که شاید یک معلم متوجه شود عبارت‌اند از:
- خشمگین یا غیرمنطقی شدن
- شروع دعوا
- اجتناب از صحبت درباره‌ی اشتباهات
- شروع کارهای نادرست زیاد در حیطه‌ی کاری
نشانه‌هایی که کمتر متوجه می‌شوند این است که دانش‌آموز:
- اغلب تنها بوده یا از گروه دوستان در مدرسه کناره‌گیری می‌کند.
- هدف اغلب مسخره کردن‌ها و دست انداختن‌ها در مدرسه است.
- میل او به صحبت در کلاس تغییر می‌کند.
- از دوستان و کارهایی که قبلاً انجام می‌داد کناره می‌گیرد.
- در کلاس به نظر ترسیده می‌آید و احساس امنیت نمی‌کند.
نشانه های قلدری برای والدین و مراقبان کودک
نشانه‌هایی که والدین و پرستار باید متوجه شوند این است که کودک:
- نمی‌خواهد به مدرسه رفته یا در فعالیت‌های مدرسه شرکت کند.
- راه و روال قدیمی او در مدرسه تغییر کرده و یا از پیاده رفتن به مدرسه می‌ترسد.
- وضعیت تحصیلی او در مدرسه افت کرده است.
- الگوی خواب او تغییر کرده است.
- الگوی خوراک او تغییر کرده است.
- تغییرات روانی متناوب داشته و عصبانی می‌شود.
- از خانه پول می‌برد.
- کبودی، خراش یا زخم‌های بدون توضیحی دارد.
- لباس‌ها یا وسایل خود را خراب شده آورده یا گم می‌کند.
- گرسنه به خانه می‌آید.
نشانه های قلدری آنلاین یا مجازی
نشانه‌های محتمل قلدری آنلاین می‌تواند مشابه نمونه‌های دیگر باشد اما شامل رفتارهای دیگری با تلفن یا کامپیوتر نیز است، برای مثال:
- برای آنلاین شدن تردید دارد.
- تماس‌های تلفنی، ایمیل یا پیام‌های زیادی دارد.
- ساعات طولانی را عصبی و ناراحت آنلاین می‌گذراند.
- با دیدن یک ایمیل، پیام تلفنی یا پیغام در هر برنامه‌ای عصبی می‌شود.
- با وارد شدن دیگران به اتاق صفحه‌ی دستگاه را می‌پوشاند یا صفحه‌ای در کامپیوتر را فوراً می‌بندد.
- بعد از استفاده از کامپیوتر یا تلفن موبایل به‌طور قابل‌توجهی ناراحت شده یا ناگهان آن‌ها را کنار می‌گذارد.
علل و فاکتورهای خطرناک قلدری
فاکتورهای خطرناک برای قربانی یک قلدری بودن شامل داشتن درک کمی از تعاملات اجتماعی یا عاطفی، به سادگی ناراحت شدن یا رنج بردن از افسردگی یا اضطراب است. چاق بودن قربانی نیز یک فاکتور خطر است. لاغری زیاد نیز می‌تواند باعث آسیب دیدن شود. هم‌جنس‌گرایی، دو جنس گرایی یا تغییر جنسیت نیز اغلب در مقابل افرادی که متمایل به جنس مخالف هستند بیشتر مورد آسیب قرار می‌گیرد. کودکانی که ناتوانی‌هایی دارند یا مهاجر هستند یا در اقلیت‌های کم قرار دارند نیز مستعد قربانی شدن هستند.
قلدری چه اثراتی دارد؟
قلدری می‌تواند با مشکلات جدی زیادی همراه باشد. نوجوانانی که قلدر هستند بیشتر در خطر رفتارهای بزهکاری، یا زورگیری و خشونت در داخل یا خارج از مدرسه هستند. همچنین آن‌ها بیشتر احتمال اخراج از مدرسه و استفاده از مواد را دارند. قربانیان این رفتارها نیز دچار اضطراب شده یا این خصوصیت در آن‌ها شدت می‌گیرد. فرد قلدر و قربانی هردو بیشتر از افراد دیگر که درگیر این ماجرا نبوده‌اند دچار افسردگی شده و این باعث مشکلات تحصیلی، غیبت‌های مکرر از مدرسه، تنهایی و انزوای اجتماعی خواهد شد. تحقیقات نشان داده‌اند قلدر و قربانی او در خطر اختلال کم‌توجهی، بیش فعالی یا ADHD خواهند بود.
کسانی که در کودکی گرفتار یک فرد قلدر شده‌اند در خطر نداشتن شخصیتی با حمایت اجتماعی در بزرگ‌سالی هستند و آن‌هایی که قلدر یا قربانی بوده‌اند سلامت فیزیکی و مالی کمتر و رفتارهای ضداجتماعی بیشتری داشته و در مقابل افرادی که اصلاً درگیر قلدری نبوده‌اند اغلب در سنین کمتری بچه‌دار می‌شوند. قربانیان قلدری در محل کار ممکن است توانایی خود در کارشان را از دست داده، بیشتر غیبت کرده و رضایت کاری کمتری داشته باشند.
درنهایت قلدری شاید علت بالا رفتن تغییرات شغلی باشد. کسانی که خود قربانی بوده و در زورگیری نیز شرکت داشته‌اند به نظر می‌رسد مستعد تجربه‌ی هردو علائم درونی شدن (برای مثال تنهایی، افسردگی و اضطراب ) و وجود خارجی داشتن ( مثلاً رفتارهای ضداجتماعی ) هستند.
با گزارشی از زورگیری در صورت کوتاهی مدرسه، والدین چه کاری می‌توانند انجام دهند؟
ازآنجایی‌که قلدری به صورت پنهانی شکل می‌گیرد، به والدین اغلب پیشنهاد می‌شود تا با پرسنل مدرسه و دیگر اعضای مربوطه‌ی جامعه گفتگو داشته باشند تا هر مشکل قلدری برای آن‌ها شرح داده شده و حل گردد. برای مثال اگر این رفتار به معلم دانش‌آموز گزارش شده و او مداخله‌ای نکرده است والدین باید این قضیه را در زنجیره‌ی مربوطه در مدرسه توسط مشاور، ناظم و مدیر پیگیری کنند. والدین قربانی زورگیری شاید بتوانند به همان اندازه‌ی متخصص اطفال برای کودک خود منبعی از حمایت باشند.
چگونه خطر قلدری را کاهش دهیم؟
ازآنجایی‌که اعتمادبه‌نفس کم می‌تواند فاکتور خطری برای قربانی قلدری شدن باشد کارهایی که عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس شما را بالا می‌برند می‌توانند راه‌های مهمی برای کاهش خطر قربانی شدن باشند. این راه‌ها می‌تواند از شرکت در فعالیت‌هایی که فرد در آن عالی است ( برای مثال اجرا در تئاتر، گروه‌های ورزشی یا پروژه‌های کاری خاص ) تا شرکت در روان‌درمانی متغیر باشند.
تنهایی هم یک فاکتور خطرناک و هم نتیجه‌ای از قلدری است. با داشتن یک گوش شنوا یا شرکت در گروه‌های حمایتی می‌توانید باعث شوید فرد کمتر احساس تنهایی کرده و گام مؤثری در ساخت جامعه‌ای بردارید که در آن نیازی به پیشگیری از قربانی شدن افراد نباشد.
راه‌هایی برای درمان قلدری
روان درمانی
روان‌درمانی برای کمک به کودک جهت شناخت، توصیف و مدیریت احساسات در زمینه‌ی قربانی شدن است. این کار به او مهارت‌های جدید مهمی برای غلبه بر این احساسات، ساخت دوباره‌ی اعتماد به نفس و احساس مثبت و اعتماد داشتن به آینده یاد می‌دهد.
کودک شما به خود درمانی رسیده یا ممکن است در جلسات گروهی با کودکان دیگر باشد تا در موارد مشابه با یکدیگر کار کنند. همچنین می‌توانید مشاوره‌ی خانواده داشته باشید که اجازه می‌دهد والدین، خواهر و برادر و دیگر اعضای خانواده در جلسات درمانی کودک شرکت داشته و به عنوان یک تیم، راه‌های جدیدی یاد بگیرند.
دارو درمانی
اگر افسردگی، اضطراب یا استرس کودک شما به روان‌درمانی پاسخی نداد شاید پزشک به شما پیشنهاد دهد تا داروهای ضد اضطراب یا ضدافسردگی به برنامه‌ی درمانی خود اضافه کنید. این داروها می‌توانند کمک کنند کودک در زمان یادگیری و شرکت در مهارت‌های درمانی احساس آرامش و راحتی بیشتری داشته باشد.
اغلب از داروهای روانی به عنوان درمانی مستقل برای کودکان استفاده نمی‌شود. به‌جای آن همیشه داروها را بخشی از یک تلاش دو مرحله‌ای می‌دانند، در کنار روان‌درمانی به عنوان یک جزء لازم. کلینیک‌های روانشناسی می‌توانند به ارزیابی داروهایی که ممکن است برای درمان کودک مفید باشند کمک کنند.