زبان بدن چیست؟

زبان بدن نوعی از مکالمات غیرشفاهی است که در آن رفتارهای فیزیکی به جای لغات برای بیان احساسات یا تبادل اطلاعات استفاد می شوند. برخی از این رفتارها عبارتند از حالات صورت، وضعیت بدن، حرکات، حرکت چشم، لمس و استفاده از فضا. زبان بدن در هردو حیوانات و انسان ها وجود دارد اما در این مقاله تمرکز روی تفسیر زبان بدن در انسان است.

زبان بدن را نباید با زبان اشاره اشتباه گرفت.

زیرا زبان اشاره زبانی کامل مانند زبان هایی است که صحبت می کنیم و سیستم گرامری پیچیده ی خود را دارد. می توان در آن خصوصیات اساسی که در تمام زبان ها وجود دارد را نشان داد. از طرف دیگر زبان بدن سیستم گرامری ندارد. به جای داشتن یک معنای خاص برای هر حرکت مشخص، می توان معانی متعددی را از آن برداشت کرد. بنابراین زبان بدن زبانی مانند زبان اشاره نیست و به خاطر شهرت آن در هر فرهنگی، آن را زبان می نامند.

در یک جامعه، تفسیرهای توافق یافته ای برای هر رفتار خاص وجود دارد. شاید این تفسیرها در هر کشور متفاوت از کشور دیگر باشند یا در هر فرهنگ با فرهنگ دیگر. به همین دلیل برای جهانی بودن زبان بدن اختلاف نظرهایی وجود دارد. زبان بدن، یک نوع از مکالمات غیرشفاهی، مکمل مکالمات شفاهی در هر برخورد اجتماعی است. در حقیقت برخی محققان نتیجه گرفته اند که مکالمات غیرشفاهی شامل تمامی اطلاعاتی می شود که در طول تبادلات بین فردی منتقل می گردد. این زبان به گسترش ارتباط بین دو فرد کمک کرده و برخوردها را تنظیم می کند اما می تواند به نوعی مبهم نیز باشد.

حالات فیزیکی

• حالت های صورت

حالات صورت در زمان بیان احساسات بدن کاملا صحیح و کامل هستند. ترکیب چشم ها، ابروها، لب ها، بینی و حرکات گونه به شکل گیری حالات مختلف برای هر فرد کمک می کند. (برای مثال شاد بودن، ناراحتی، افسردگی، عصبانیت و…)

برخی تحقیقات نشان داده اند حالات صورت و حالات بدن ( زبان بدن ) در زمان ارتباطات عاطفی با هم موافق و یکسان هستند. حالات رفتاری نیز به تجربه ثابت کرده اند که حالات صورت تحت تاثیر حالات بدن قرار دارند. این یعنی مغز حالات صورت و بدن را به طور همزمان سازماندهی می کند. تحقیقات انجام شده نشان داده اند قضاوت کردن احساسات فرد بر اساس حالات صورت او درست خواهد بود. به همین دلیل است که در قیاس ها صورت و بدن در کنار هم دیده می شوند و سیگنال های عاطفی از صورت و بدن با هم همزمان هستند.

برای مثال خط نیفتادن کنار چشم ها اغلب نشان دهنده ی یک لبخند مصنوعی است.

در این مورد محققان بر این باورند که تظاهر به یک لبخند واقعی تنها با فرمان شما، تقریبا غیرممکن است. با یک خنده ی حقیقی اطراف چشم ها کمی خط می افتد. وقتی لبخندی الکی می زنید این اتفاق نخواهد افتاد. اگر کسی سعی می کند شاد به نظر برسد اما در واقعیت اینطور نیست شما این چروک ها را در صورت او نخواهید دید.

علاوه بر این ها، زبان بدن در چشم ها چندین معنی دارد. برای مثال تحقیقات ثابت کرده اند هر کدام از این ها معنایی دارد. کسی که کنترلی روی مردمک های چشم خود ندارد. گشاد شدن مردمک های چشم زمان علاقه داشتن به یک فرد یا شی و یا نگاه کردن و خیره شدن به چیزی. برای مثال می توانید به اندازه ی مردمک های چشم دوست خود وقتی در مورد موضوعی جالب صحبت می کند دقت کنید. سپس موضوع را به چیزی با جذابیت کمتر تغییر داده و شاهد انقباض مردمک های چشم او باشید.

در حالت عادی چشم های یک فرد باید در هر دقیقه 6 تا 10 بار پلک بزند. اما تنها نگاه کردن به یک شی یا فرد جذاب باعث می شود این دفعات کمتر شوند. حالت چشم او و این نشانه ( پلک زدن ) راهنمای خوبی است تا بفهمید این فرد به کسی که با او حرف می زند علاقه مند شده است. این علامت را به عنوان نشانه ای از عشق می دانند.

• حالات بدن

احساسات از طریق حرکات بدن قابل تشخیص هستند. تحقیقات نشان داده اند حالات بدن وقتی حس واقعی فرد با حسی دیگر مقایسه می شود کاملا قابل تشخیص هستند. برای مثال کسی که عصبانی است می خواهد بر دیگران غلبه یابد و حالت بدن او این تمایل را نشان خواهد داد. این را با کسی که حس ترس دارد مقایسه کنید: احساس ضعف داشته، مطیع بوده و حالت بدن او تمایل به دوری و اجتناب از این شرایط را نشان می دهد. این درست برخلاف حالات فرد عصبانی است.

حالات نشستن یا ایستادن نیز نشانه ای از احساسات فرد هستند.

کسی که راحت روی صندلی نشسته، کمی به سمت جلو متمایل بوده و در ضمن صحبت سرش را تکان می دهد دلالت بر فردی دارد که راحت و آرام بوده و اماده ی گوش دادن است. از طرف دیگر کسی که دست و پاهایش را روی هم انداخته و با پاهایش ضربات آرامی می زند دلالت بر فردی دارد که بی قرار بوده و از نظر روانی از این بحث دور است.

در مورد نحوه ی ایستادن، کسی که دست به کمر ایستاده و پاهای خود را به سمت فرد گوینده چرخانده است اغلب نشان از کسی است که دقت داشته و به این مکالمه علاقه مند است. با ای وجود کمی تفاوت در این حالت معانی زیادی خواهد داشت. گاه دست به کمر ایستادن نشانه ی بی ادبی و بی احترامی است.

وضعیت بدنی دیگر، هردو دست ها روی ران یا بخش پایینی کمر هستند و آرنج کمی به سمت داخل بوده و دست ها روی کمربند یا جیب قرار دارند، اغلب نشان از علاقه ی یک مرد به زنی دیگر است.

• اداهای بدن

اداهای بدن حرکاتی هستند که با اعضای بدن ایجاد شده (برای مثال دست ها، بازوها، انگشتان، سر و پاها ) و این حرکات می توانند ارادی یا غیرارادی باشند. حرکات دست ممکن است به چند شکل تفسیر شوند. در یک گفتگو وقتی یک نفر با حالت دست به سینه نشسته، ایستاده یا حتی راه می رود اغلب این را یک حالت خوشایند تفسیر نمی کنند. این یعنی ذهنی بسته داشته و اغلب تمایلی ندارند تا به دیدگاه گوینده گوش دهد. نوع دیگر از تفسیر حالت دستان در این وضعیت نشان دهنده ی حس عدم امنیت و نداشتن اعتماد به نفس است.

بر اساس نظر یکی از نویسندگان می توان گفت چند وضعیت بدنی مشترک در همه ی جهان وجود دارد، مثلا بالا انداختن شانه ها. این ادای بدن یک مثال از ژستی جهانی است که نشان می دهد فرد متوجه حرف های شما نشده است. این حالات مشترک سه بخش اصلی دیگر نیز دارند: نشان دادن کف دست برای اینکه بگویید چیزی در دستان خود پنهان نکرده اید، خم کردن شانه ها برای حفاظت از گردن مقابل حمله، بالا بردن ابرو که یک نوع خوش آمدگویی جهانی است.

حالات دست ها می توانند نشان دهنده ی وضعیت راحتی فرد باشند.

دست های راحت و آزاد نشان دهنده ی اعتماد به نفس و اطمینان داشتن به خود است در حالی که دست های گره شده شاید نشانه ای از استرس یا عصبانیت تفسیر شوند. اگر یک نفر دستان خود را می فشارد می تواند به خاطر عصبی بودن یا اضطراب او باشد.

حالات انگشتان نیز اغلب برای فهماندن حرف های فرد و همچنین نشان دادن حسی که فرد مقابل برای او ایجاد می کند هستند. در برخی فرهنگ ها اشاره کردن با استفاده از یک انگشت کاری قابل قبول تصور می شود. اما در برخی نقاط دیگر اشاره کردن به یک فرد با انگشت نوعی رفتاری تهاجمی تلقی خواهد شد. برای مثال افراد هندی باور دارند اشاره با انگشت به معنای توهین و اهانت است.

اشاره با انگشت شصت در برخی کشورها به معنای “خوب” یا “ایرادی ندارد” خواهد بود. اما همین حرکت در برخی کشورهای دیگر مانند ایران، بنگلادش و تایلند توهین آمیز است و معنای آن مانند نشان دادن انگشت وسط در کشورهای آمریکایی می باشد.

در بیشتر فرهنگ ها پایین آوردن سر به معنای گفتن بله و موافقت است. این حرکت در واقع کوتاه شده ی تعظیم کردن است و نشان می دهد با دیگاه این فرد موافق هستید. تحقیقات نشان داده اند این حرکات در افرادی که نابینا و ناشنوا بوده اند برای بیان موافقت استفاده می شده است بنابراین یک ژست برای نشان دادن تایید و موافقت مانده است.

• دست دادن

دست دادن یک نوع خوش آمدگویی رسمی بوده و اغلب در ملاقات ها، خوش آمدگویی، تبریک گفتن یا بعد از رسیدن به یک توافق انجام می شود. اغلب این کار سطح اعتماد به نفس و حس عاطفی در فرد را نشان می دهد. تحقیقات دست دادن را در چند بخش دسته بندی کرده اند، خوردن انگشتان به هم، دست دادن محکم، دست دادن خیلی آرام و… این زبان بدن بسیار متداول بوده و در بین هردو مردان و زنان استفاده می شود. در فرهنگ های مسلمان مردان با زنان دست نداده و دست یکدیگر را لمس نمی کنند. در فرهنگ هندی مردان اصلا با زنان دست نمی دهند. به جای آن دست های خود را روی دست زن می گذارند.

یک دست دادن محکم و دوستانه در دنیای تجارت به عنوان راهی برای تاثیرگذاری ابتدایی خوب پیشنهاد می شود و خوش آمدگویی با این روش از دوران قدیم بوده است. در گذشته این کار انجام می شده تا به غریبه ها نشان دهند سلاحی در دست ندارند.

• نفس کشیدن

زبان بدن مرتبط با نفس کشیدن و الگوهای تنفسی می تواند نشانه ای از وضعیت خلقی و فکری فرد باشد. به همین علت ارتباط بین زبان بدن و تنفس اغلب در موضوعاتی مانند ملاقات های کاری و سمینارها مورد توجه است. در کل نفس های عمیق تر که در آن از دیافراگم و شکم استفاده می شود اغلب نشان از حالت آرام و اعتماد به نفس دارند. در مقابل نفس های سطحی و خیلی سریع اغلب به عنوان وضعیت عصبی و نگرانی معنی خواهند شد.

برخی از متخصصین تجارت پیشنهاد می دهند روی الگوی تنفسی فرد دقت داشته باشید تا بتوانید متوجه میزان درک متقابل او از شرایط شوید.

حرکات فیزیکی مختلف

گرفتن جلوی دهان اغلب برای سرکوب احساسات و شاید عدم قطعیت است. همچنین می تواند به این معنا باشد که فرد سخت در حال تفکر بوده و شاید مطمئن نیست که بعد چه بگوید. چیزی که شما از طریق زبان بدن و سیگنال های غیرکلامی می گویید روی اینکه دیگران شما را چگونه ببینند، چقدر شما را دوست داشته و به شما احترام بگذارند و اینکه به شما اعتماد کنند یا نه اثر خواهد گذاشت.

متاسفانه افراد زیادی سیگنال های منفی یا گیج کننده ای می فرستند بدون اینکه حتی متوجه آن باشند. وقتی این اتفاق می افتد هردو ارتباط و اعتماد بین طرفین آسیب خواهد دید.

تن صدا

تن صدا ترکیبی از زبان صحبت و زبان بدن است.

لحنی که با آن چیزی را بیان می کنید روی چگونه تفسیر شدن ان مطلب تاثیر خواهد داشت. فریاد زدن، لبخند زدن، با تمسخر گفتن و … می توانند یک لایه ی معنایی به حرف شما اضافه کنند که نه زبان بدن است و نه زبان حرف زدن.