دلایل شب ادراری کودکان و راههای درمان آن

بی اختیاری ادراری می تواند خانواده ها را با تنش جدی روبرو کند و مایه ناراحتی کودکان شود. والدین اغلب احساس نگرانی آمیخته با عصبانیت پیدا می کنند، شاید والدین فکر کنند که ادرار از تنبلی ناشی می شود یا به عمد انجام می گیرد. عدم شناخت می تواند باعث شود که آنها از دست این کودکان عصبانی شوند، آنها را تنبیه، تحقیر و یا طرد کنند. این رفتار می تواند به احساس اضطراب یا گناهکاری در کودکان منجر شود و آنها را ناراحت و آشفته کند. دلایل شب ادراری کودکان و راههای درمان آن در ادامه بیان شده است.

تعریف شب ادراری

شب ادراری یکی از اختلالات شایع در کودکان است که به صورت دفع مکرر ارادی یا غیر عمدی ادرار در لباس یا بستر، روز یا شب در کودکانی که باید از نظر سنی به طور طبیعی کنترل مثانه را بدست آورده باشند و همچنین در غیاب نابهنجاری جسمی مشخص، اطلاق می گردد. اکثر کودکان کنترل ادرار منظم را در سنین 4-3 سالگی کسب می کنند، بنابراین بهترین سن جهت مطرح نمودن تشخیص شب ادراری، 5 سالگی می باشد. تشخیص شب ادراری زمانی مطرح می شود که کودک حداقل 2 بار در هفته برای 3 ماه متوالی لباس یا رختخواب خود را خیس نماید.

شب ادراری ممکن است اولیه (پایدار) باشد که در آن کودک هرگز تجربه خشک شدن نداشته است. در نوع ثانویه (عود کننده) کودک پس از یک مدت طولانی 6 ماه یا بیشتر مشکلی نداشته و مجددا دچار شب ادراری می گردد.

شیوع شب ادراری

شیوع شب ادراری حدودا در 10 درصد کودکان 5 ساله، 4 درصد در 8 ساله ها و یک درصد در 14 ساله ها دیده می شود. در جوامع مختلف برحسب نژاد و فرهنگ متفاوت می باشد. شیوع شب ادراری در پسرها سه برابر دخترها می باشد. در 5 سالگی حدود 8 درصد پسرها و 2 درصد دخترها مبتلا به شب ادراری هستند.

علائم هشدار بی اختیاری ادرار

بسیاری از کودکانی که رختخوابشان را خیس می کنند، فقط در شبها دچار این مشکل هستند و هیچ مشکل و نشانه دیگری جز شب ادراری ندارند. اما سایر علائم و نشانه ها ممکن است نشان دهنده دلایل جسمی، روحی یا مشکلات در سیستم عصبی باشد. بعد از مشاهده این علائم باید با متخصص صحبت کرد:

1. خیس کردن در طول روز
2. نیاز به دفع فوری ادرار و سوزش ادرار
3. فشار، چکیدن یا سایر نشانه های غیر معمول ادرار
4. ناتوانی در کنترل حرکت روده و بی اختیاری مدفوع
5. ادرار کف آلود یا صورتی رنگ یا وجود لکه های خون در ادرار و لباس زیر کودک

دلایل شب ادراری کودکان و راههای درمان آن

• دلایل شب ادراری اولیه

1. وقتی مثانه پر است کودک نمی تواند برای تخلیه بیدار شود.
2. کودک هنوز قادر به نگه داشتن ادرار در تمام طول شب نیست.
3. کودک حجم زیادری از ادرار را در غروب و طول شب تولید می کند.
4. در طول روز کودک عادت رفتن به دستشویی را ندارد. بسیاری از کودکان از روی عادت نیاز به تخلیه مثانه در طول روز را نادیده می گیرند و تا جایی که ممکن است ادرارشان را نگه می دارند.

• عوامل اصلی شب ادراری ثانویه

شب ادراری ثانویه می تواند نشان از وجود مشکل پنهان از نظر جسمی یا عاطفی در فرد باشد و می تواند با حوادث استرس زای زندگی مرتبط باشد. بچه هایی که دچار این نوع از بی اختیاری هستند، به احتمال زیاد نشانه های دیگری مانند بی اختیاری در طول روز را نیز بروز می دهند.

1. مصرف بیش از حد مایعات
2. عفونت مجاری ادرار: علائم آن شامل سوزش و تکرر ادرار، ادرار صورتی رنگ و درد موقع ادرار کردن است.
3. مشکلات عصبی: اختلال در سیستم عصبی، جراحت و بیماری های مربوط به این سیستم، نیز می تواند باعث برهم زدن اعصاب کنترل کننده ادرار شوند.
4. اختلالات ساختاری و رشدی: وجود ناهنجاری در رخی اندامها، ماهیچه ها یا اعصاب مرتبط با دفع ادرار می تواند منجر به بی اختیاری ادراری و شب ادراری شود.
5. دیابت: افراد مبتلا به دیابت نوع اول، سطح قند خون بالایی دارند. وقتی سطح خون در بدن بالا باشد، دفع ادرار افزایش پیدا می کند. در واقع ادرار زیاد، راهکار بدن برای رهایی از قند خون بالاست.
6. مشکلات روحی: محیط زندگی پر استرس، برای مثال درگیری و اختلافات والدین یا فوت یکی از والدین. تغییرات اساسی مانند نقل مکان ، شروع مدرسه و یا تولد فرزند جدید در خانواده از جمله عوامل استرس زا هستند که موجب شب ادراری کودکان می شود. کودکانی که مورد آزار جسمی و جنسی واقع می شوند، نیز بعضا دچار شب ادراری می شوند.
7. الگوهای خواب: وقفه تنفسی یا آپنه خواب که همراه با خرناس کشیدن و شوک در طول خواب است. مشکلات در الگوی خوابیدن نیز می تواند با بی اختیاری ادراری در ارتباط باشد.

اهمیت درمان شب ادراری

1. احساس گناه و شرمندگی در محیط خانواده و فامیل
2. از بین رفتن اعتماد به نفس کودک به دلیل عدم توانایی کنترل ادرار در میان همسالان
3. شب ادراری اثرات منفی روی تصویر از خود، عملکرد مدرسه و مهارت های اجتماعی کودکان دارد.
4. تبدیل شب ادراری به بیماری های روانپزشکی در سنین بعد از جمله وسواس، اضطراب و افسردگی
5. بروز سوختگی در دستگاه تناسلی و کشاله ی ران به علت عدم امکان شستشوی به موقع وباقی ماندن ادرار به مدت طولانی در ناحیه  تناسلی
6. مشکلات فردی، از جمله تمسخر کودک از جانب همسالان و عدم حضور فعال در اجتماع و شرکت در اردوهای مدرسه به دلیل کاهش اعتماد به‌ نفس
7. تاثیر روی خانواده، به این صورت که شب ادراری باعث ایجاد خستگی و عصبانیت در والدین شده و تنش هایی را بین والدین و کودک ایجاد می کند.

باورهای غلط شب ادراری کودکان

1. ارادی و از قصد کودک این کار را می کند.
2. با پوشک کردن کودک مشکل حل می شود.
3. رژیم غذایی خاص می توان آن را کنترل کرد.
4. با مشمع کردن رختخواب کودک و حذف کثیف شدن رختخواب با مشکل برخورد کنیم.

درمان خانگی شب ادراری کودکان

• کودک باید حتما قبل از خواب به دستشویی برود.
• در طول روز باید رفتن به دستشویی به‌صورت منظم یاد آوری گردد.
• برای بیدار شدن در طول خواب و رفتن به دستشویی کودک را آماده کنید. به جای اینکه بر خشک نگه داشتن رختخواب کودک تاکید داشته باشید، به او یاد دهید که به بیدار شدن و دستشویی رفتن توجه داشته باشد.
• کودک نباید شب ها و غروب مایعات زیادی بنوشد. اما در عوض باید مایعات زیادی در طی روز مصرف شود تا به افزایش حجم مثانه کودک کمک شود. همچنین محدودیت خوردن مایعات حاوی کافئین نیز توصیه می شود.
• مطمئن شوید که دسترسی کودک به سرویس بهداشتی راحت و ساده است. برای مثال می توانید از چراغ خواب کمک بگیرید و در صورت امکان از توالت قابل حمل و متحرک استفاده کنید.

دلایل شب ادراری کودکان و راههای درمان آن  -انجام تمریناتی برای تقویت مثانه

1. والدین می‌توانند از کودک خود بخواهند تا با انجام حرکاتی که باعث درگیر شدن عضلات لگن می‌شود، باعث تقویت مثانه شوند. والدین می‌توانند از کودک خود بخواهند به مدت ۱۰ تانیه در حالتی بماند که به عضلات لگنش فشار بیاید و سپس چند ثانیه به او استراحت دهند. البته اگر می‌خواهید این کار کاملا تاثیر گذار باشد، باید کودک در هر روز سه بار این کار را انجام دهد.
2. یک روش که می‌تواند در پاره‌ای از اوقات موثر باشد؛ این است که به محض اینکه کودک احساس کرد باید به دستشویی برود از او بخواهید چند دقیقه ادرار خود را نگه دارد. در واقع کودک نباید با فاصله کوتاهی پس از مصرف مایعات ادرار کند و این زمان باید به مرور افزایش یابد. این عمل در دراز مدت به آن‌ها کمک می‌کند تا توانایی بیشتری برای نگه داشتن ادرار داشته باشد. البته این روش برای کودکان بالای 8 سال توصیه می گردد.

• استفاده از تشک هشداردهنده (زنگ دار) برای بیدار شدن کودک هنگام تخلیه ادرار (این تشک ها را می توانید از داروخانه تهیه کنید).
• در این زمینه پشتکار و حوصله والدین شرط اول است و باید با روش های شکل دهی رفتار همراه با تشویق و تقویت، این آموزش ها داده شود. تغییر محیط و فضای توالت برای کاهش استرس کودکانی که از رفتن به دستشویی امتناع می کند توصیه می شود. در این ارتباط استفاده از تکنیک های تشویقی ضروری است.
• چند ساعت پس از آن که کودک خوابید، حتما او را بیدار کنید تا به دستشویی برود. این کار بهتر است 3 ساعت پس از خواب انجام شود.

استرس های روانی اجتماعی

• استرس های روانی، اجتماعی و عوامل اضطراب زا می تواند نقش مهمی در بروز شب ادراری داشته باشد. باید این عوامل به حداقل ممکن کاهش یابد. برای این منظور ترس های کودک را شناسایی کنید و برای رفع آن ها با مشاور در تماس باشید. ایجاد آرامش برای کودک به منظور کاهش تنش و استرس یکی از گام های مثبت برای رفع مشکل کودک است. گفتن داستان، حرف زدن با کودکان، بازی با او، تفریح و قرار دادن او در محیط های شاد از عوامل ایجاد آرامش در کودک است.
• خجالت، کم رویی، گوشه گیری و احساس افسردگی از جمله عوارض روانی شب ادراری است که موجب افزایش اضطراب کودک و در نتیجه تاخیر در درمان او می شود. سعی کنید مشکل کودک را به رویش نیاورید و به او اطمینان دهید که مشکلش قابل درمان است.
• سیستم تشویق کودکان نیز در بعضی موارد مفید واقع می‌شود. برای مثال فهرستی از ایام هفته تدارک ببینید و به ازای هر شب ادرارنکردن یک برچسب به کودک بدهید. وقتی تعداد برچسب‌ها به مقداری توافق‌شده رسید، به کودک جایزه بدهید. این سیستم انگیزه‌بخش است و تا ۱۴ هفته پیاپی نتایج خوبی به شما نشان خواهد داد.
• کودک در طی روز پس از احساس دفع ادرار در رختخواب خود می‌خوابد و فضای شب را شبیه‌سازی می‌کند، سپس بعد از چند دقیقه که وانمود به خوابیدن کرد، بلند می‌شود و به دستشویی می‌رود. این کار نیز نوعی عادت برای بیدارشدن را در او ایجاد می‌کند.
• پس از اقدامات فوق در صورت عدم موفقیت برای کنترل شب ادراری می‌توان درمان دارویی را زیر نظر پزشک متخصص شروع کرد، اما باید توجه داشت که آموزش مهارت کنترل ادرار از درمان دارویی مهم‌تر است، زیرا معمولا با قطع دارو، شب ادراری مجددا عود می‌کند.

دلایل شب ادراری کودکان و راههای درمان آن  – سخنی با خانواده ها

به هیچ عنوان با کودکی که شب ادراری دارد، تند برخورد نکنید. چرا که استرس و اضطراب ایجاد شده می‌تواند اوضاع فرزنتان را بدتر کند. در چنین شرایطی کلمات محبت آمیز به مراتب می‌تواند تاثیر گذار‌تر باشد؛ چرا که این امر اصلا در اختیار کودکان نیست.

با وجود ایجاد مشکل برای خانواده ها، متاسفانه غالبا خانواده ها تمایلی برای دریافت کمک های روانشناسی ندارند و این موضوع می تواند بیانگر عدم آگاهی خانواده ها نسبت به این مشکل و عواقب آن باشد.

روانشناسان معتقدند شب ادراری در کودکان می تواند منجر به اختلالات مهم روانی و اجتماعی گردد و اولین قدم شناسایی کودکان در معرض خطر و درمان فردی است. بنابراین بررسی کودکان مبتلا از اهمیت خاصی برخوردار است.