ضرورت توجه به اعتیاد
ضرورت توجه به اعتیاد چیست؟ سوء مصرف مواد مخدر از جمله بارزترین آسیب های اجتماعی است که به راحتی می‌تواند سلامت فرد، بنیان خانواده و به طور کل جوامع انسانی را دچار مخاطره کند. به دلیل گستردگی این پدیده، وجود دامنه‌ی اعتیاد به ویژه در جوانان و نداشتن آگاهی‌های صحیح و مستند سبب شده تا به اعتیاد با دیدگاه یک معضل بزرگ و حل نشدنی نگاه شود و در صورتی که دلیل نگاه کردن به اعتیاد به شکل یک مورد حل نشدنی در درون خودمان نهفته است یعنی اراده.
ضرورت توجه به اعتیاد
اکثر افراد به‌گونه‌ای در مورد فرد معتاد صحبت می‌کنند که اراده این شخص ضعیف هست و یا در او اراده‌ای وجود ندارد. در صورتی که باید پاسخ داد که اراده به شکل قوی و قدرتمند در هر فردی وجود دارد با این اثبات که اگر در شخصی اراده وجود نداشت او می‌توانست به راحتی مصرف مواد مخدر یا رفتارهای اشتباه دیگری که از لحاظ عموم افراد جامعه رفتاری نابهنجار است را در حضور عامه مردم انجام دهد.
پس به طور قطعی می‌توان بیان کرد که هر فردی دارای اراده است. فقط باید از این ویژگی نیرومند استفاده کند. هم به جهت مقابله با اعتیاد و حتی پیشگیری از مبتلا شدن به آن، اولین و بزرگترین مرکز مشاوره تلفنی کشور با ارائه‌ی آموزش‌های صحیح و متناسب با ساختارهای موجود در جامعه به اشکال و روش‌های مختلف و افزایش آگاهی و بینش گروه‌های آسیب پذیر جامعه، خصوصاً نوجوانان و جوانان، موجب سلامت بیشتر و مواجهه‌ی بهتر با واقعیت‌های زندگی می‌شود.
اعتیاد
اعتیاد به مواد مخدر، مسمومیت حاد یا مزمنی است که به ضرر حال شخص و اجتماع بوده و زاییده‌ی مصرف دارویی طبیعی یا مصنوعی است.
تعریف معتاد و ضرورت توجه به اعتیاد
معتاد فردی است که در اثر استعمال مکرر و مداوم، متکی به مواد مخدر و یا سایر مواد بوده و دارای مشخصه‌های زیر است:
- اعتیاد برای فرد یا جامعه زیان آور باشد.
- در اثر مصرف مکرر، عادت روانی ایجاد می‌شود.
- مقدار مواد مصرفی برای نگهداری اثر مطلوب، افزایش می‌یابد.
- در اثر قطع مواد مخدر یا دارو علائم خاصی در معتاد ایجاد شود.
انواع وابستگی
وابستگی جسمانی
حالتی است که در آن بدن به ماده‌ای عادت می‌کند و آن را به کارکرد طبیعی بافت بدن وارد می‌سازد و نشانه‌هایی همچون اضطراب، تحریک پذیری، میل شدید به مصرف ماده، توهم، تهوع، سردرد و لرزش بدن را شامل می‌شود. البته مواد مختلف، توانایی متفاوتی در ایجاد وابستگی جسمانی دارند.
وابستگی روانی
حالتی است که در آن فرد به سبب اثر خوشایندی که یک ماده، ایجاد می‌کند وسواسی عملی برای استفاده از آن بوجود می‌آورد، بدون آنکه از نظر جسمانی لزوماً به آن وابسته باشد.
وابستگی دارویی
یک حالت روانی و گاهی جسمانی که در نتیجه اثرات متقابل دارو یا مواد مخدر بر یکدیگر ایجاد گردیده و به وسیله واکنش‌های رفتاری و غیره مشخص می‌شود.
علل سوء مصرف مواد
- عوامل سرشتی، ژنتیک و فیزیولوژیک
- عوامل روانشناختی
- عوامل محیطی، اجتماعی و فرهنگی
- عوامل فرهنگی ـ نگرشی
- عوامل درون فردی
انواع مواد مخدر و روان گردان و تأثیرات آنها
- مواد نیکوتین دار؛ سیگار و تنباکو
- مخدرها (سستی زا، سرکوب گرها)؛ سستی زا سبب کاهش انرژی، هوشیاری ذهنی، ضربان قلب، فعالیت جسمانی و سرعت تنفس، کاهش سرعت عکس العمل، القای حالت رویا در زمان بیداری، بی حسی، کرخی، رخوت و خواب شدید نیز می‌شوند.
- مواد توهم زا؛ توهم زاها سبب کاهش، تغییرات و اختلال در خلق و خو، ادراک و حواس بینایی و شنوایی می شوند.
- مواد توان افزا؛ این مواد موجب افزایش انرژی هوشیاری ذهنی و فعالیت جسمانی، کاهش خستگی، سرکوب گرسنگی، افزایش ضربان قلب و فشار خون در مصرف کننده می شود.
- مواد استنشاقی؛ داروهای کندساز دستگاه عصبی
مواد شایع در بین جوانان و نوجوانان
برخی از مواد که در میان جوانان و نوجوانان شیوع بیشتری دارند:
سیگار و نیکوتین تریاک ال . اس . دی
هرویین مرفین باربیتورات
بنزودیازپین نورجیزک حشیش
پان کوکایین کراک
آمفتامین اکستازی شیشه یا شابو
استرویید مواد استنشاقی الکل
عوارض اعتیاد
- عوارض شغلی
- عوارض اجتماعی
- عوارض اقتصادی
- عوارض خانوادگی
درمان اعتیاد و ضرورت توجه به اعتیاد
درمان معتادان، یک مداخله ی عمدی از پیش برنامه ریزی شده در سلامت رفتار، زندگی شخصی، اجتماعی و فردی است که از اعتیاد به الکل یا مواد مخدر رنج می برد. درمان، فرد را قادر می سازد به هوشیاری، سلامت جسمی و روانی، و فعالیت طبیعی دست پیدا کرده و آن را حفظ کند. درمان اعتیاد باعث کاهش بزهکاری و بهبود رفتارهای اجتماعی و شغلی می شود و از ناراحتی های روانی و خانوادگی می کاهد.
- دستیابی به اطلاعات دقیق از معتاد و مشکلات وی.
- بررسی وضعیت خانوادگی برای شرکت در برنامه ی کنترل اعتیاد
- بررسی علل مربوط به اعتیاد که ممکن است اجتماعی، روانی یا جسمی باشند.
سم زدایی
روش های طبی برای کمک به سم زدایی عبارتند از:
- درمان تضعیف علائم با داروهای کمکی
- استفاده از دارویی که فرد به آن وابسته است.
- استفاده از داروهایی که تحمل متقاطع ایجاد می کنند، مثل کلونیدین.
- استفاده از داروهای ایجاد کننده ی علائم محرومیت مانند نالوکسان و نالتروکسان.
هدف از سم زدایی برای ضرورت توجه به اعتیاد
- کاهش درد و ناخوشی دوران محرومیت از دارو
- درمان مسائل طبی ایجاد شده بدنبال ترک یا معرفی فرد در صورت نیاز به درمان
- فراهم نمودن درمان سالم و بی خطر و کمک به معتاد در برابر مشکلات ابتدایی ترک.
- رهایی فرد معتاد از وابستگی دارویی که به علت مصرف مزمن روزانه ی مخدر حاصل شده
- ارائه ی آگاهی به معتاد در مورد سلامتی خویش و همچنین نحوه ی جلوگیری از ترک مصرف
روش های سم زدایی
-
روش بستری در بیمارستان
محاسن: توانایی استفاده از دوز بالای دارو، عدم دسترسی به مواد مخدر، ترک سریع تر، مشاهده و درمان عوارض ناشی از ترک اعتیاد.
معایب:هزینه ی گران، به هم خوردن نظم زندگی بیمار و نیاز به دور بودن از محل کار و منزل.
-
روش نیمه بستری
این روش هزینه ی کمتری نسبت به روش بستری کامل داشته و بعضی از مزایای بستری را نیز در بردارد.
-
روش سرپایی
محاسن: از نظر هزینه ارزان تر از دو روش دیگر است، نیاز به ترک کار نداشته و نظم زندگی روزمره ی فرد به هم نمی خورد.
معایب: دسترسی به مواد در صورت وسوسه شدن، نیاز به تدریجی انجام شدن ترک اعتیاد
توان بخشی و پیگیری ضرورت توجه به اعتیاد
آنچه از سم زدایی اهمیت بیشتری دارد پیگیری و توان بخشی اعتیاد است. بیشترین عود اعتیاد در مرحله ی بعد از سم زدایی است.
اولین اصل موفقیت در این مرحله پذیرش فرد، اعتقاد و خواسته ی بیمار برای تغییر در زندگی است. بیمار باید خودش خواهان ترک اعتیاد و تغییر در روش زندگی باشد. بپذیرد که لازمه ی جلوگیری از عود، تغییر در سبک زندگی، روابط بین فردی و خانوادگی است. باید برای بیماران توضیح داده شود که سم زدایی فقط قدم اول درمان است و درمان کامل، نیاز به یک دوره ی طولانی مدت دارد. علاوه بر تغییر در سبک زندگی، نگرش و دینامیک خانواده نیز مهم است. در بعضی شرایط ممکن است حتی نیاز به تغییر محل زندگی باشد. بیمار باید در قبال درمان خویش احساس مسوولیت نماید و تمام مسوولیت را به گردن تیم درمان نیندازد.
پیشنهادات
الف) راهكارهای متمركز بر فرد با رویکرد پیشگیری:
- پرهیز از خشونت
- آموزش مهارت های حل مسئله
- آموزش مهارت های مقابله با بحران
- آموزش مهارت های قاطعیت به فرد
- آموزش مهارت های تصمیم گیری به فرد
- آموزش نحوه برقراری ارتباط مطلوب درجوانان
- تعیین اهداف بلند مدت و كوتاه مدت برای فرد
- آگاهی از پدیدة مواد مخدر و اثرات منفی و مثبت آن
- مراقبت از سلامت وخطراتی كه سلامت فرد را تهدید می كند.
- افزایش اعتقادات و ارزشها و باورهای دینی و مذهبی در جامعه
ب) راهكار های متمركز بر والدین با رویکرد کاهش مصرف
- كیفیت و شیوة برقراری ارتباط با نوجوان
- آشنایی با ویژگی ها و خصوصیات دوران نوجوانی
- افزایش اطلاعات و آگاهی والدین در مورد مواد مخدر و روانگردان ها
ج) راهكار های متمركز بر مدرسه با رویکرد پیشگیری و کاهش
- برنامه های متمركز بر معلمان
- روش های متمركز در تدوین برنامه های درسی
- برنامه های متمركز بر رهبران گروه های همسالان
- فعالیت های متمركز بر مدیران و مسئولان مدرسه
- برنامه‌های آموزشی در محیط مدرسه برای آموزش كاركنان آن قسمت و به كارگیری سیاست های ضروری در مقابله با مواد مخدر
د) راهكار های اجتماعی با رویکرد کاهش و پیشگیری ضرورت توجه به اعتیاد
- تحكیم بنیان خانواده
- حمایت از بزه دیدگان اعتیاد
- جلوگیری از گسسته شدن رشته های سنتی خانواده
- تحریم مذهبی مصرف مواد مخدر به عنوان فعل گناه
- رعایت اعتدال در فراهم نمودن وسایل مورد نیاز فرزندان
- نظارت وكنترل بیشتر دانشجویان خصوصاً دانشجویان غیر بومی
- فراهم نمودن آزادی های قانونمند فردی و اجتماعی برای كل جامعه به ویژه جوانان
- رفع ناهنجاری های اجتماعی و تبعیض های طبقه ای و تعمیم وسایل رفاهی در اختیار عموم
- مشاركت دادن جوانان در فعالیت های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی وسیاسی به منظور ایجاد احساس ارزشمندی و اعتماد به نفس در آنها
هـ) راهكارهای آموزشی – فرهنگی با رویکرد کاهش
- ایجاد امكانات برای اوقات فراغت جوانان
- تهیه و پخش برنامه های آموزشی از طریق وسایل ارتباط جمعی جهت آموزش معتادان و اعضای خانواده آنان در زمینه پیشگیری و ترك اعتیاد
- در برنامه های پیشگیری از اعتیاد باید بین ابعاد هنری و ابعاد آگاهی بخشی، تعادل ایجاد نمود چرا كه بزرگنمایی ابعاد هنری در برخی موارد تأثیر منفی بدنبال دارد.
- تغییر نگرش دانشجویان نسبت به مواد مخدر و عدم طبابت خانوادگی با مواد مخدر و مصرف تفننی توسط مبلغان، هنرمندان ، نویسندگان، رسانه ها ونهادهای مدنی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.
- درفرهنگ ما برخی از انواع مواد مخدر سنتی به عنوان پادزهر و داروی برخی ازبیماری ها تلقی می شود لذا پیشنهاد می شود كه زیانهای مصرف مواد مخدر ، مشكلات روانی وجسمی و ابعاد فقهی آن با صراحت بیشتری بیان گردد.