اختلال شخصیت دوری گزینی یا حس خجالت خارج از کنترل
اختلال شخصیتی دوری گزینی چیست؟
اختلال شخصیتی دوری گزینی یا AVPD الگویی ماندگار ار زفتارهایی مرتبط با انزوای اجتماعی، احساس بی کفایتی و حساسیت به طرد شدن است که باعث بروز مشکلات در موقعیت های کاری و روابط برای فرد خواهد شد.
این اختلال با احساس خجالت زیاد و حساسیت به شنیدن انتقاد از دیگران شناخته شده و با عنوان اختلال شخصیتی کلاستر c یا اختلالی شناخته می شود که با احساس اضطراب و ترس شدید همراه است.اختلال شخصیتی دوری گزین اغلب همراه با دیگر مشکلات در زمینه ی سلامت روان می باشد از جمله اختلالات اضطراب و به خصوص اختلال اضطراب اجتماعی. کسانی که دچار این اختلال شخصیتی هستند الگویی از اجتناب در رفتار خود نشان می دهد که در نتیجه ی ترس از طرد شدن یا ناامیدی است که می تواند برای فرد بسیار دردناک باشد. این اختلال روی حدود 2.5 درصد از جمعیت اثر دارد و تقریبا تعداد مردان و زنانی که تحت تاثیر این اختلال می باشند برابر است.
علائم اختلال شخصیتی دوری گزینی
علائم اختلال دوری گزینی
خوداگاهی زیاد
- اعتماد به نفس کم
- عزت نفس پایین
- فردی منزوی است.
- احساس عدم کفایت
- کمبود اعتماد به نفس
- اجتناب از تصمیم گیری
- اجتناب از دعوا و اختلاف
- رفتارهای شدید و پر ترس
- نداشتن اعتماد به دیگران
- شکست در ایجاد رابطه ی اجتماعی
- در اجتماع خود را محدود می کند.
- به دنبال علائمی از طرد یا ناامیدی است.
- حساسیت بسیار زیاد به ارزیابی های منفی
- اجتناب از قرارگیری در موقعیت های اجتماعی
- شکست در برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران
- اضطراب برای گفتن یا انجام دادن کاری اشتباه
- فرد به سادگی با انتقاد یا ناامیدی آسیب می بیند.
- نیاز به اینکه می خواهد خوب دوست داشته شود.
- آنهدونیا (کاهش لذت از فعالیت ها و سرگرمی ها)
- خود را در اجتماع فردی فرومایه و بی منطق می داند.
- دوستان نزدیکی نداشته و ارتباط اجتماعی قوی ندارد.
- اجتناب از شرکت در اجتماع به دلیل ترس از طرد شدن
- اجتناب از تعاملات در جلسات کاری یا نپذیرفتن ارتقای کاری
- موقعیت های عادی را در ذهن خود به اشتباه منفی تفسیر می کند.
- اجتناب از روابط صمیمانه یا به اشتراک گذاشتن احساسات صمیمانه با دیگران
تشخیص اختلال شخصیتی دوری گزینی
اختلال شخصیتی دوری گزین می تواند تنها توسط یک فرد متخصص در زمینه ی سلامت روان بر اساس روال های مشخص شده توسط انجمن تشخیص بیماری های روانی آمریکا تایید گردد. شاید یک پزشک خانوادگی شما اولین نقطه برای شروع این تشخیص باشد اما پزشک باید شما را برای تشخیص درست به یک روان درمان، روان شناس یا دیگر متخصصان در زمینه ی سلامت روان ارجاع دهد.
اختلال شخصیتی دوری گزین اغلب در بزرگسالان تشخیص داده می شود زیرا شخصیت کودکان هنوز در حال رشد است و رقتارهایی مانند خجالت کشیدن می تواند تجربیاتی عادی در دوران کودکی باشند که به مرور با رشد کودک از بین خواهند رفت.
بر اساس انجمن تخصصی بیماری های روانی آمریکا یا DSM-5، فرد با الگویی ثابت از اجتناب از تماس اجتماعی داشته باشد، به طر شدن یا انتقاد از سوی دیگران بسیار حساس باشد، حس کند شخصیت با کفایتی ندارد و حداقل چهار مورد از نشانه های زیر را داشته باشد:
- ترس از انتقاد یا طرد شدن در موقعیت های اجتماعی
- اجتناب از روابط صمیمانه برای ترس از تمسخر و تحقیر شدن
- احساس بی منطق بودن در اجتماع، جذاب نبودن برای دیگران
- ترس از ریسک کردن یا امتحان کردن کارهای جدید به خاطر احساس خجالت
- اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی جدید به دلیل احساس عدم کفایت
- عدم تمایل به درگیر شدن و هرماهی با دیگران مگر اینکه مطمئن باشید شما را دوست خواهند داشت.
- اجتناب از فعالیت های حرفه ای از جمله تماس اجتماعی قابل توجه بدون ترس از انتقاد، طرد شدن یا عدم تایید
علل بروز اختلال شخصیتی دوری گزینی
علل بروز این اختلال شخصیتی می توانند شامل فاکتورهای ژنتیکی، محیطی، اجتماعی و روانی باشد. خشونت عاطفی، انتقاد کردن، تمسخر، محبت ندیدین از جانب والدین یا مراقبان دیگر و… می توانند در صورت وجود فاکتورهای دیگری نیز باعث بروز این اختلال شخصیتی شوند. طرد شدن توسط هم سالان نیز می تواند یک فاکتور خطر دیگر باشد.
اغلب افرادی که دچار این اختلال هستند مانند کودکان بسیار خجالتی بوده و با زیاد شدن سن نیز این احساس خجالت از بین خواهد رفت.
اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال شخصیتی دوری گزینی دارای علائم و ژنتیک مشابهی هستند و البته اختلال شخصیتی دوری گزینی علائم شدیدتری را به همراه خواهد داشت.
اختلفال شخصیتی دوری گزینی می تواند همراه با مشکلات متعدد دیگری رخ داده و به نوعی یکدیگر را هم پوشانی کنند:
- افسردگی
- آگروفوبیا (ترس از مکان های شلوغ)
اختلال شخصیتی دوری گزینی چگونه قابل تشخیص است؟
پزشک ممکن است شما را به متخصص سلامت روان ارجاع دهد، کسی که از شما در مورد سوالاتی تحقیق می کند تا احتمال بروز این اختلال را ارزیابی نماید. برای اینکه اختلال شخصیتی دوری گزینی در شما تشخیص داده شود علائم نباید زودتر از دوران بزرگسالی در شما دیده شده باشد.
باید حداقل چهار مورد از خصوصیات زیر را برای تشخیص این اختلال در خود داشته باشید:
- حس می کنید برای دیگران فردی منفور، ناخوشایند و فرومایه می باشید.
- نمی خواهید وارد روابط با کسی شوید زیرا از تحقیر و تمسخر توسط دیگران می ترسند.
- نمی خواهید زیاد خود را با افراد دیگر نزدیک کنید مگر اینکه مطمئن باشید شما را دوست دارند.
- کاملا از موقعیت های اجتماعی اجتناب کرده و دور می مانید زیرا حس می کنید کفایت کافی ندارید.
- احتمال کمی وجود دارد که در فعالیت های جدید شرکت کرده یا دست به خطر بزنید زیرا از شرمندگی و خجالت زده شدن می ترسید.
- از فعالیت های کاری که نیازمند برقراری ارتباط با دیگران است اجتناب می کنید. این ها به دلیل ترس از انتقاد شدن، طرد شدن یا ناامید شدن است.
درمان اختلال شخصیتی دوری گزینی
اغلب افراد مبتلا به اختلال شخصیتی دوری گزینی به دنبال درمان مناسبی نمی روند. وقتی که این کار را انجام می دهد اغلب برای مشکلات خاصی است که در زندگی خود تجربه می کنند یا علائم دیگری مانند افسردگی و اضطراب و اغلب در صورت حل شدن مشکل درمان را دیگر متوقف خواهند کرد.
اختلال شخصیتی دوری گزینی مانند سایر اختلال های شخصیتی به سختی قابل درمان است زیرا الگویی تکرار شونده از رفتارهای خاص است و برای شخصی که با این اختلال زندگی می کند سخت است که بتواند تشخیص دهد درمان های روانی نیاز داشته و این درمان ها برای او مفید خواهند بود.
متاسفانه دیدگاه افرادی که دچار اختلال شخصیتی دوری گزینی هستند و به دنبال درمان نمی روند به مرور بدتر می شود – اغلب آن ها فردی منزوی شده و از اجتناب و دوری گزینی به عنوان استراتژی تطابقی خود استفاده می کنند.
از طرف دیگر زمانی که درمان به درستی مورد استفاده قرار گیرد می تواند به کاهش علائم و افزایش استراتژی های تطابقی که فرد می تواند برای مدیریت اضطراب خود استفاده نماید کمک کند. فردی که دچار اختلاب شخصیتی دوری گزینی است شاید همیشه به نوعی خجالتی باشد اما اجتناب نمی تواند روی افکار او غلبه یابد.
-
گفتار درمانی
گفتار درمانی برای اختلال اضطراب دوری گزینی می تواند شامل درمان رفتار شناختی، درمان روان درمانی و طرح واره درمانی باشد. درمان گروهی و اموزش مهارت های اجتماعی نیز می توانند مفید باشند.
درمان رفتار شناختی برای یادگیری چگونگی تغییر الگوهای فکری نامناسب مفید خواهد بود و در عین خال درمان روان درمانی می تواند باعث اگاهی از تجربیات فرد در گذشته، دردها و اختلاف هایی شود که می توانند مرتبط با علائم کنونی باشند.
طرح واره درمانی برای اختلال شخصیتی دوری گزینی یک روش تلفیقی است که بر پایه ی درمان رفتار شناختی با دیگر تکنیک های درمانی استفاده می شود. تمرکز این روش درمانی روی روابط درمانی بین بیمار و مشاور است و هدف از ان بهبود عملکردهای روزانه و به دست آوردن دیدگاهی برای تغییر بر اساس درک و به دست اوردن اطلاعات از تجربیات اولیه ی زندگی است.
یک فاکتور کلیدی در طرح واره درمانی این است که فرد بیمار نیازهای خود در دوران کودکی را بازگو کرده و یاد می یگرد چطور دیدگاهی سالم را درون خود ایجاد نماید.
داروهای مورد استفاده در اختلال شخصیتی دوری گزینی
با وجودی که در حال حاضر دارویی خاصی برای این اختلال شخصیتی تایید نشده است، و فرد اختلال های شخصیتی مرتبط دیگری مانند افسردگی و اضطراب دارد، داروهای تجویزی می توانند به کاهش علائم کمک کنند.
برای مثال داروهای ضدافسردگی می توانند برای بهبود وضعیت خلقی و نداشتن احساس لذت مفید باشند، علائم اضطراب را کاهش دهند و حتی حساسیت به طرد شدن را کم کنند.
-
درمان رفتار شناختی
درمان رفتار شناختی یا CBT نوع دیگری از گفتار درمانی است. در این روش درمانی یک فرد متخصص به شما کمک می کند تا باورها و روال های فکری نادرست در خود را شناخته و جایگزین نمایید. پزشک شما را تشویق می کند تا افکار و باورهای خود را تست کنید تا ببنید آیا دارای پایه و اساس واقعی هستند یا نه. همچنین به شما کمک می کنند تا افکاری سالم تر را بتوانید جایگزین نمایید.
-
روان درمانی
درمان های روان شناسی نوعی از گفتار درمانی هستند که به شما کمک می کنند بتوانید از افکار نااگاه خود اطلاع پیدا کنید. این روش درمانی می تواند به شما کمک کند متوجه شوید تجربیات گذشته ی شما چطور روی رفتارهای فعلی تان اثر دارند. این کار اجازه می دهد دردها و اختلاف های قبلی را شناخته و حل کنید. سپس می توانید دیدگاه سالم تری نسبت به خود پیدا کرده و ببینید دیگران چه دیدگاهی نسبت به شما دارند. روان درمانی باعث ایجاد نتایج ماندگاری می شوند که فواید ان بعد از اتمام دوره ی درمان نیز دیده خواهد شد.
تطابق با اختلال شخصیتی دوری گزینی
یکی از اولین گام ها برای بهبوبد کیفیت زندگی در صورت وجود اختلال شخصیتی دوری گزینی تشخیص علائم آن است. با درک علائم خاص خود می توانید بهتر با مشاورتان همکاری کنید تا راه هایی را برای کار کردن روی ان ها پیدا کنید.
می توانید دوستان و اعضای خانواده را نیز در روند درمان شرکت دهید. در نتیجه بهتر درک می کنند از چه بحرانی می گذرید و چطور می توانند در این راه به شما کمک کنند.
مراقبت از خود نیز در این بین ضروری است، از جمله یافتن مهارت های تطابقی سالم که مانع از روی اوردن به مواد یا الکل، پرخوری، و آسیب زدن به خود در طول روزهای سخت می شود.
آیا اختلال دوری گزینی همان اضطراب اجتماعی است؟
با این وجود تحقیقات صورت گرفته ی اخیر نشان داده اند درصد قابل توجهی از افراد مبتلا به این اختلال علائم اصلی اضطراب اجتماعی را ندارند.
منابع: