واکنش استرس چیست

بدن ما درون خود یک واکنش استرس اضطراری خودکار دارد که از سیستم عصبی و سیستم غدد درون ریز برای افزایش کارکرد بدن در زمان مواجه شدن با خطر استفاده می کند. می توانیم ان را یک مکانیسم اضطراری در نظر بگیرید که بدن برای قدرت رسانی به ما در زمان برخورد با شرایط خطرناک استفاده می کند.

گاهی برخی افراد می گویند وقتی در خطر هستند حس یک انسان خیلی قوی یا یک سوپرمن را دارند. برای مثال: توانایی بلند کردن یک ماشین سنگین برای نجات دادن کسی که زیر آن گیر کرده است. و یا توانایی دویدن فراتر از قدرت همیشگی خود برای کمک رساندن به کسی که در خطر است. اینگونه کارهای بزرگ توسط سیستم واکنشی اضطراری خودکار بدن و هورمون هایی که به طور طبیعی در زمان مواجه با خطر آزاد می سازد ممکن می شوند.

در روزگاری که انسان ها باید از خود مقابل تهدیدهای زیادی در زندگی روزانه دفاع کنند این سیستم اضطراری به دردمان می خورد. با وجود سختی هایی که امروزه با آن مواجه می شویم (فشار کار بسیار زیاد به ما اسیب می رساند) سیستم اضطراری بدن به همان شکل تهدیدها به این فشارها واکنش نشان می دهد.

وقتی بدن سالم بوده و عملکردی عادی دارد ایجاد مواد شیمیایی در بدن در حد تعادل است، حتی اگر هزاران ماده ی شیمیایی درگیر باشند. ما این تعادل را شرایط نرمال می نامیم ( وقتی تمامی مواد شیمیایی بدن در رنج عادی قرار دارند ) تعادل باعث حفظ عملکرد درست و واکنش مناسب بدن به محیط های داخلی ( نحوه ی کارکرد بدن ) و خارجی ( دنیایی که در آن هستیم ) می شود.

وقتی خطر به وجود می آید سیستم اضطراری بدن به طور خودکار با تولید واکنش استرس تعادل بدن را تغییر می دهد. این واکنش را واکنش اضطراری یا واکنش ترس یا واکنش فرار یا جنگ نیز می نامند.

این تغییر تعادل یا امادگی اضطراری توسط هورمون ها ایجاد می شود، پیام رسان های شیمیایی که داخل جریان خون آزاد می شوند.

لحظه ای که فکر می کنیم در خطر هستیم بدن یک واکنش استرس را تحریک می کند. این واکنش استرس باعث می شود بدن از خود هورمون های استرس را داخل جریان خون ترشح کند، از جمله ادرنالین، کورتیزول، نوری پینفرین و هورمون های دیگر . هورمون ها از طریق جریان خون به نقاط هدف داری در بدن می روند تا باعث تغییرات روانی، فیزیکی و عاطفی شده و این ها توانایی برخورد با تهدید را زیاد می کنند، چه بخواهید با خطر مبارزه کرده یا فرار کنید.

این هورمون ها قوی بوده و می توانند به سرعت تغییرات آمادگی اضطراری را در بدن ایجاد کنند. از آنجایی که هورمون های استرس به نقاط زیادی از بدن می روند استرس باعث تغییرات روانی، فیزیکی و عاطفی زیادی خواهد شد.

از جمله تغیرات بدن در نتیجه ی واکنش استرس عبارتند از:

• افزایش سطح انرژی بدن
• افزایش میزان آگاهی و قدرت واکنش به خطر
• بالا رفتن ضربان قلب
• تغییرات در تنفس
• تحریک سیستم عصبی
• بالا رفتن حس های بدن
• منقبض شدن ماهیچه ها
• تغییرات در معده و دستگاه گوارشی
• تغییرات در عملکرد مغز
• منقبض شدن رگ های خونی
• تغییرات در جریان خون

و بسیاری تغییرات دیگر.

این تغییرات تا زمانی که هورمون های استرس فعال بوده یا واکنش استرس در بدن تحریک شود باقی می مانند.

مراحل واکنش استرس

واکنش استرس دارای پنج مرحله ی اصلی است:

• مرحله ی هشدار؛ لحظه ای بعد از در خطر قرار گرفتن ما هورمون های استرس درون جریان خون آزاد می شوند.
• مرحله ی آزاد شدن کامل هورمون ها؛  لحظه ای بعد از آنکه ازادسازی کامل هورمون درون جریان خون انجام شده است. 
• مدت زمان واکنش؛طول مدتی که هورمون های استرس فعال هستند.
• بهبود؛ وقتی متوجه می شویم خطر رفع شده است بدن تولید واکنش استرس را متوقف می کند، هورمون های استرسی که استفاده نشده اند از بدن خارج شده و بدن وارد مرحله ی بهبود خواهد شد ( بهبود از تغییرات ناشی از واکنش استرس )
• اتمام؛ وقتی بدن کاملا از مرحله ی بهبود گذشته و به حالت عادی برمی گردد.

درجه ی واکنش استرس

علاوه بر تغییرات زیادی که واکنش استرس برای ما همراه دارد، واکنش های استرس می توانند در درجات متفاوتی نمایان شوند، از خیلی کم گرفته تا بیشترین حد. درجه ی استرس و تغییرات آن مسقیما مرتبط با درجه ی خطری است که فرد در معرض آن قرار گرفته است.

برای مثال اگر فکر کنید خطر خیلی کم است درجه ی ملایمی از استرس را تجربه خواهید کرد، مقدار کمی از هورمون های استرس درون جریان خون آزاد می شوند، و این تغییرات روانی، فیزیکی و عاطفی خفیفی را همراه خواهد داشت.

اگر باور دارید که در خطر بزرگی هستید بدن واکنش استرس شدیدی را از خود نشان می دهد، مقدار زیادی از هورمون های استرس درون جریان خون آزاد می شوند، و این می تواند تغییرات عاطفی، روانی و فیزیکی مهمی را ایجاد کند.

ما اغلب زمانی استرس را حس می کنیم که تغییرات آن قابل توجه باشند. این زمانی نیست که واکنش استرس خفیف ایجاد شود زیرا تغییرات زیاد قابل حس نیستند. اما به این معنی نیست که وجود ندارد. بدن هربار که ما فکر می کنیم در خطر هستیم واکنش استرس را تجربه خواهد کرد.

شاید ما متوجه اثرات واکنش استرس نشویم اما بدن هربار که در مقابل یک تهدید قرار می گیرم این تغییرات واکنشی را تحمل می کند.

بیشتر مواقع بدن می تواند به سرعت از استرس بهبود یابد زیرا استرس تنها برای شرایط اضطراری است. برای مثال اگر تهدیدی که مقابل آن هستید چند ثانیه باشد بدن می تواند در طول چند دقیقه بعد از اتمام واکنش استرس بهبود کامل یابد. اگر برای بیشتر از یک دقیقه یا همین حدود فکر می کنیم در خطر هستیم حدود بیست دقیقه زمان می برد تا بدن از اتمام واکنش استرس بهبود یابد.

بنابراین حتی اگر بدن واکنش استرس را تجربه کرده باشد تمامی سیستم های بدن و مواد شیمیایی کمی بعد از اتمام این واکنش به حالت عادی برمی گردند. طول زمان بهبود به نوع و شدت واکنش استرس بستگی دارد.

به هرحال در شرایط عادی استرس دوست ما بوده و کارکرد کاملی برای کمک به ما در جهت برخورد با خطر دارد. و بدن می تواند بعد از اتمام واکنش نسبتا سریع خود را ترمیم نماید.