اختلال وسواس فکری-عملی
اختلال وسواس فکری-عملی یک اختلال اضطراب است که در آن فرد مبتلا دچار کارهای تکراری و افکار، ایده ها یا احساسات ناخواسته ای (وسواس) شده که باعث می شوند احساس کند باید کاری را مکررا انجام دهد (وسواس عملی)، رفتارهای تکراری، مانند شستن دست ها، چک کردن وسایل یا نظافت، می تواند به طور قابل توجهی با فعالیت های روزانه ی فرد و برخوردهای اجتماعی او تداخل داشته باشد.
اختلال وسواس فکری-عملی
افراد زیادی افکار متمرکز و رفتارهای تکراری دارند. اما این تکرار زندگی آن ها را مختل نکرده و ممکن است به کار آن ها ساختار داده یا باعث ساده تر شدن کارها شود. برای افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی این افکار دائمی بوده و روال ها و رفتارهای ناخواسته بسیار سخت و جدی شده و انجام ندادن آن باعث ایجاد استرس زیادی خواهد شد. برخی افراد مبتلا به این اختلال شک دارند یا حتی می دانند که این وسواس آن ها درست نیست. برخی دیگر فکر می کنند این کار صحیح است (این را دیدگاه ضعیف می شناسند) این افراد حتی اگر بدانند وسواس صحیحی ندارند اما برای حفظ تمرکز جهت ترک وسواس یا کنار گذاشتن رفتارهای تکرای خود مشکل خواهند داشت.
تشخیص اختلال وسواس فکری – عملی نیاز به حضور وسواس یا رفتارهای عملی دیگری دارد که زمانبر هستند (بیشتر از یک ساعت در روز) و باعث استرس زیاد شده و روی فعالیت کاری، اجتماعی یا دیگر عملکردهای مهم اثر می گذارد. حدود 1.2 درصد از امریکایی ها دچار این اختلال بوده و در بین بزرگسالان زنان بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار دارند. اختلال وسواس فکری – عملی اغلب در دوران کودکی، نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود. میانگین سنی برای ظهور علائم حدود 19 سالگی است.
وسواس فکری
وسواس به افکار، انگیزه یا تصاویری دائمی و تکراری گفته می شود که باعث بروز احساساتی استرس آور خواهند شد، مانند اضطراب یا نفرت. در افراد زیادی که مبتلا به این اختلال هستند مشخص می شود که این افکار یا تصاویر تولید ذهن آن ها بوده و بیش از حد و غیرمنطقی است. این افکار مخرب را نمی توان با منطق یا دلیل ایجاد کرد. بیشتر افراد مبتلا به اختلال سعی در بی توجهی یا صرف نظر از وسواس ها یا جایگزینی آن ها با فکر یا کاری دیگر دارند. وسواس های معمول شامل نگرانی های شدید برای آسیب دیدن یا کثیفی، نیاز برای تقارن یا دقیق بودن، افکار مذهبی یا ممنوعیت جنسی است.
وسواس عملی در اختلال وسواس فکری-عملی
رفتارهای تکرارشونده یا فعالیت های ذهنی است که فرد حس می کند در واکنش به یک وسواس مجبور است آن کار را انجام دهد. این رفتارها برای کاهش استرس یا ترس در شرایط، هدف گذاری شده اند. در بیشتر موارد حاد، تکرار مداوم یک کار می تواند روز فرد را پر کرده و اغلب داشتن یک برنامه ی عادی را غیرممکن می سازد. ترکیبی از اضطراب که این روال ها ایجاد می کنند باعث می شود که اجبار آن غیرمنطقی باشد. شاید این اجبار برای فرد کمی آرامش خاطر ایجاد کند اما وسواس بازهم برگشته و این چرخه بارها و بارها تکرار خواهد شد.
برخی مثال ها از وسواس عملی:
- تمیزکاری برای کاهش ترس از اینکه جرم ها، الودگی یا مواد شیمیایی اطراف را آلوده کند. آن ها ساعات زیادی را صرف شستن خودشان یا تمیز کردن محیط اطراف می کنند. برخی افراد زمان زیادی از روز را صرف انجام این کارها خواهند کرد.
- تکرار برای ناپدید کردن اضطراب. برخی افراد مرتبا یک نام یا عبارت را گفته یا رفتاری را چندین بار تکرار می کنند. آن ها می دانند این تکرارها مانع از بروز آسیب نخواهد شد اما اگر این تکرارها نباشند ترس از آسیب ایجاد خواهد شد.
- چک کردن برای کاهش ترس از آسیب زدن به خود یا دیگران، برای مثال فراموش کردن قفل درب یا بستن شیر گاز، برخی افراد مرتبا این کار را تکرار می کنند. برخی مکرر کارها را دوباره انجام می دهند تا اطمینان یابند به کسی آسیب نخواهند زد.
- برنامه ریزی و مرتب کردن برای کاهش ناراحتی. برخی افراد دوست دارند وسایلی مانند کتاب را با نظم خاصی مرتب کنند یا وسایل خانه باید ترتیب خاصی داشته یا به شکلی متقارن چیده شده باشند.
- اجبار روانی برای واکنش به افکار وسواسی اجباری، برخی افراد در سکوت کاری کرده یا چیزی می گویند تا اضطراب خود را کاهش داده یا از یک آینده ی ترسناک پیشگیری کنند.
وسواس های فکری متداول
وسواس ها اغلب دارای یک تم خاص هستند، مانند این ها:
تم: ترس از جرم ها و آلودگی ها
علائم: شما می ترسید به چیزهایی که افراد دیگر با آن در تماس هستند دست بزنید، مانند دستگیره ی درب ها. و یا نمی خواهید دیگران را بغل کرده یا با کسی دست بدهید.
تم: نیاز زیاد برای سازماندهی خانه
علائم: شما وقتی وسایل در جای خود نیستند استرس می گیرید. برای شما واقعا سخت است قبل از اینکه همه چیز را در جای خود بگذارید خانه را ترک کنید.
تم: ترس از آسیب زدن به خودتان یا دیگران
علائم: وقتی به چیزی که کاملا برای شما متفاوت است فکر می کنید افکاری در مورد آسیب زدن به خودتان یا دیگران دارید.
تم: شک یا ترس زیاد از اشتباه کردن
علائم: نیاز به تشویق یا دریافت اطمینان از جانب دیگران برای اینکه کاری که انجام می دهید ایرادی ندارد و خوب است.
تم: ترس از خجالت زده شدن اختلال وسواس فکری-عملی
علائم: می ترسید در جمع لغات نادرستی گفته یا رفتار بدی داشته باشید که شما را شرمنده کند.
تم: ترس از افکار شیطانی یا خصومت امیز، از جمله باورهای نادرست در مورد رابطه ی جنسی یا مذهب
علائم: شما سناریوهای جنسی یا نامحترمانه ی مشکل سازی را تصور می کنید
وسواس های عملی متداول
مانند وسواس فکری، وسواس عملی نیز می تواند تم ها و علائم متداولی داشته باشد:
تم: شستن یا تمیزکاری
علائم: دست های خود را می شویید، دوش می گیرید یا بارها و بارها به وان حمام می روید.
تم: چک کردن
علائم: مرتبا وسایل آشپزخانه را چک می کنید تا خاموش باشد یا وقتی خانه را ترک می کنید درب قفل باشد
تم: شمارش
علائم: شما باید با الگویی خاص عددها را با خودتان بلند بگویید
تم: سفارش دادن اختلال وسواس فکری-عملی
علائم: حس می کنید نیاز است بعضی غذاها را با شکلی خاص مصرف کنید. تمام لباس ها یا وسایل آشپرخانه را با شکلی خاص می چینید.
تم: روتین
علائم: قبل از اینکه خانه را ترک کنید کاری را چند بار به شکلی خاص گفته یا انجام می دهید
تم: جمع اوری یا احتکار
علائم: خانه ی شما پر از چیزهایی است که نیاز نداشته یا استفاده نمی کنید یا نمی توانید جلوی خودتان برای خرید بیشتر را بگیرید.
این روال های تکراری اغلب تاثیری روی وسواسی که سعی در حل آن دارید نداشته و انجام آن می تواند ساعت ها زمان ببرد.
تشخیص
اگر فکر می کنید ممکن است مبتلا به اختلال وسواس فکری – عملی باشید بهتر است نزد یک پزشک یا روان درمان بروید.
فرایند تشخیص می تواند شامل موارد زیر باشد:
- یک تست فیزیکی تا ببینید اگر علائم به خاطر وجود مشکلی در سلامت هستند یا نه.
- تست خون برای چک کردن وضعیت خون، چگونگی کارکرد تیروئید و هر دارو یا ماده ی الکلی که در سیستم بدن شما وجود دارد.
- یک تست یا ارزیابی روانی در مورد احساسات، ترس ها، وسواس ها، کارها و رفتارهای اجباری.