دوپامین چیست و چگونه بر مغز و بدن تأثیر می گذارد؟

اگر تا به حال دوره روانشناسی گذرانده اید، احتمالاً کلمه “دوپامین” را شنیده اید. این یکی از شناخته شده ترین انتقال دهنده های عصبی بدن است که بیش از 110،000 مقاله تحقیقاتی به نام خود دارد. اما اگرچه بسیاری از ما نام دوپامین را شنیده ایم، اما تعداد کمی از ما آن را درک می کنیم. بنابراین، دقیقاً دوپامین چیست و چگونه بر مغز و بدن تأثیر می گذارد؟ بیایید نگاه دقیق تری داشته باشیم. برای اینکه اطلاعات خود را افزایش دهید می توانید با متخصصان مرکز مشاوره همکده در تماس باشید. مرکز مشاوره همکده اولین و بزرگ ترین مرکز مشاوره در ایران می باشد. این مرکز ارائه دهنده خدمات حضوری و مشاوره تلفنی روان شناسی می باشد.

دوپامین چیست؟

ما می خواهیم بدانیم که دوپامین چیست و چگونه بر مغز و بدن تأثیر می گذارد؟ دوپامین یک انتقال دهنده عصبی است. این یک پیام رسان شیمیایی است که اطلاعات را بین نورون ها ارسال می کند. نورونها واحدهای اساسی سیستم عصبی ما هستند که شامل مغز، نخاع، اعصاب و اندام های حسی (مانند گوش و چشم) می شود. این مورد بیشتر با سیستم لذت و پاداش مغز مرتبط است، اما در کنترل حرکت نیز نقش دارد. دوپامین را می توان در دو ناحیه مختلف مغز یافت. اولین مورد، ماده سیاه است که در پاداش و حرکت نقش دارد. دوپامین موجود در ماده سیاه شامل سلول هایی است که در اثر ابتلا به بیماری پارکینسون می میرند، که باعث ایجاد لرزش و سایر مشکلات حرکتی می شود که از ویژگی های این بیماری است.

بیشتر دوپامین در بدن شما در ناحیه تگمنتال شکمی (VTA) مغز تولید می شود، که بازیگر اصلی در مرکز سیگنالینگ لذت و پاداش مغز است. دوپامین در VTA ایجاد می شود و سپس هنگامی که شخصی کاری را انجام می دهد که پاداش یا پاسخ لذت بخشی را می طلبد، یا حتی زمانی که فرد فقط پاداشی را پیش بینی می کند، در مناطق دیگر مغز منتشر می شود. اگرچه اکثر مردم پاداش را در مغز با رفتارهایی مانند مصرف مواد مخدر یا رابطه جنسی مرتبط می دانند، اما دوپامین به رفتارهایی که برای زنده ماندن به آنها نیاز داریم مانند خوردن یا نوشیدن آب پاسخ می دهد.

انسان ها باید نوعی واکنش پاداش را از طریق دوپامین برای این رفتارهای ضروری تجربه کنند تا ما را تشویق به ادامه دادن آنها کند. ترشح دوپامین، که باعث می شود ما احساس لذت کنیم، مکانیسم بدن ما برای اطمینان از ادامه فعالیت های لازم برای سلامتی است.

دوپامین در مقابل سروتونین

دوپامین اغلب با انتقال دهنده عصبی دیگری به نام سروتونین گروه بندی می شود. در حالی که این دو انتقال دهنده عصبی شباهت هایی با هم دارند زیرا هر دو پیام رسان شیمیایی برای مغز هستند و هر دو از نظر خلق و خوی ارتباط مثبت دارند، اما عملکردهای اصلی آنها کاملاً متفاوت است. دوپامین بر اساس یک عمل خاص احساسات مثبت ایجاد می کند. از طرف دیگر، سروتونین بیشتر به عنوان یک تثبیت کننده خلق عمل می کند. با این حال، کمبود سروتونین یا دوپامین می تواند بر روحیه کلی و شادی تأثیر منفی بگذارد.

دوپامین چیست و چگونه بر مغز و بدن تأثیر می گذارد؟

دو عملکرد اصلی دوپامین انگیزه و حرکت است. با این حال، دوپامین در سایر عملکردهای شناختی مانند حافظه و تمرکز نیز نقش دارد.

همانطور که قبلاً ذکر شد، دوپامین تولید شده در ماده سیاه (قسمتی از ناحیه گانگلیونی پایه مغز) به کنترل حرکت کمک می کند. گانگلیونهای پایه جنبه های زیادی از حرکت بدن را کنترل می کنند و برای عملکرد مناسب به ترشح دوپامین از نورون های حاوی دوپامین تکیه می کنند. بنابراین، دوپامین برای انجام حرکت کنترل شده در حالت عادی لازم است.

با این حال، گاهی اوقات این تسهیلات مختل می شود و دوپامین کافی به جسم سیاه و گانگلیون پایه نمی رسد. هنگامی که این اتفاق می افتد، حرکت و کنترل حرکت و عملکردهای حرکتی بسیار کاهش می یابد. یکی از علائم اصلی بیماری پارکینسون، حرکتهای تاخیری یا غیرقابل کنترل است که محققان دریافتند علت آن کمبود دوپامین در ماده سیاه است. به این ترتیب، بیماری پارکینسون و دوپامین ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. برعکس، گاهی اوقات گانگلیون های پایه بیش از حد دوپامین دارند. در حالی که کمبود دوپامین حرکات را محدود می کند، دوپامین زیاد می تواند باعث شود که بدن حرکات زیادی انجام دهد. این حرکات کنترل نشده و غیر ضروری از ویژگی های مشترک سندرم تورت است.

دوپامین، لذت و پاداش و تاثیر بر مغز و بدن

دوپامین اصلی ترین انتقال دهنده عصبی است که در سیستم پاداش و احساس لذت مغز نقش دارد. هنگامی که فردی رفتاری می کند که برای مغز مانند غذا خوردن لذت بخش است، دوپامین ترشح می شود و این رفتار به عنوان پاداشی شایسته نشان داده می شود. یکی دیگر از محرک های رایج دوپامین رابطه جنسی است. رابطه جنسی باعث آزاد شدن دوپامین به همراه هورمون و انتقال دهنده عصبی اکسی توسین می شود. این دو چیز باعث ایجاد احساسات سرخوشانه در رابطه جنسی می شود و به تمایل مداوم انسان برای انجام رابطه جنسی کمک می کند.

فریب تأثیر دوپامین را نخورید!

در راستای این سوال که دوپامین چیست و چگونه بر مغز و بدن تأثیر می گذارد باید در ارتباط با فریب آن هم صحبت کنیم. در حالی که سیستم پاداش برای ایجاد انگیزه در انجام رفتارهایی که برای سلامتی ما مفید است طراحی شده است، اما در صورت تحریک مصنوعی دوپامین نیز می تواند رفتارهای مضر خاصی را برانگیزد.

یکی از نمونه های آن کوکائین است. این دارو بازجذب دوپامین را مسدود می کند، به این معنی که سیناپس های مغز با مقدار زیادی از انتقال دهنده های عصبی غرق شده است. این دوپامین اضافی منجر به احساس سرخوشی می شود که ممکن است بعد از مصرف دارو تجربه کنید. اما همچنین با سیستم طبیعی دوپامین مغز تداخل دارد و می تواند چرخه های طبیعی آن را مختل کند. مصرف مواد مخدر به شدت بر توانایی بدن در ترشح صحیح دوپامین تأثیر می گذارد.

علیرغم احساس سرخوشی غیرمعمول بلافاصله پس از استفاده از کوکائین، در دراز مدت باعث می شود که فرد بدتر شود زیرا سیستم دوپامین آنطور که باید عمل نمی کند. مغز با تولید طبیعی کمتر دوپامین به تنهایی به سطوح بسیار بالای دوپامین آزاد شده در اثر داروها پاسخ می دهد.

دوپامین و اعتیاد

هجوم دوپامین هنگام استفاده از کوکائین و سایر مواد مخدر نیز باعث اعتیاد به مواد مخدر می شود. از آنجا که مغز هنگام مصرف مواد مخدر مقدار بسیار زیادی دوپامین را تجربه می کند، استفاده از این دارو با پاداش و لذت همراه است. این بدان معناست که فرد انگیزه می یابد تا رفتار را تکرار کند تا پاداش مشابهی را تجربه کند. این می تواند فردی را وارد چرخه اعتیاد کند.

هنگامی که دوپامین بارها و بارها تحریک می شود، فرد نه تنها معتاد می شود، بلکه نیاز به مقادیر بیشتری از دارو را برای ایجاد همان احساس سرخوشی، شادی یا آرامش آغاز می کند. مغز تحمل دارو را افزایش می دهد و هنگام مصرف فرد دوپامین کمتری تولید می کند، بنابراین مجبور می شود بیشتر و بیشتر از دارو استفاده کند تا همان دوپامین را که در استفاده اولیه احساس می کرد احساس کند. به خاطر داشته باشید که داروها می توانند دو تا ده برابر بیشتر از محرک های طبیعی مانند غذا خوردن یا رابطه جنسی ترشح کنند.

دوپامین و حافظه

یکی از عملکردهای کمتر شناخته شده دوپامین نقش آن در حافظه است. اگرچه دوپامین در ناحیه قشر پیش پیشانی مغز تولید نمی شود، ترشحات دوپامین در آن ناحیه به تسهیل پردازش حافظه کمک می کند. این عملکرد بسیار حساس دوپامین است، بنابراین حتی کوچکترین تغییر در تعداد ترشحات دوپامین در ناحیه می تواند به شدت بر حافظه فرد تأثیر بگذارد. اطلاع از این که دوپامین چیست و چگونه بر مغز و بدن تأثیر می گذارد اهمیت زیادی دارد.

دوپامین همچنین می تواند توضیح دهد که چرا ما بهترین چیزهایی را که به ما علاقه دارند به خاطر می آوریم. وقتی چیزی برای ما جالب است یا ما را هیجان زده می کند، دوپامین افزایش می دهیم زیرا تجربه یادگیری درباره آن چیز لذت بخش است. دوپامین در قشر پیش پیشانی ترشح می شود، بنابراین حافظه ما فعال می شود و به احتمال زیاد هر آنچه را که در مورد آن یاد می گیریم به خاطر بسپاریم. وقتی موضوع را خسته کننده می دانیم، سنبله دوپامین یکسانی نداریم، بنابراین دوپامین کمتری در قشر پیش پیشانی وجود دارد و بنابراین به خاطر سپردن آنچه آموخته ایم برای ما سخت تر است.

معلمان می توانند از این اطلاعات بسیار استفاده کنند. آموزش به شیوه ای که دانش آموزان را تحریک می کند و مرکز پاداش مغز را فرا می خواند، با شرکت دانش آموزان در یک فعالیت یا روش آموزشی جذاب دیگر، می تواند به دانش آموزان کمک کند اطلاعات را بهتر به خاطر بسپارند.

دوپامین و تمرکز

یکی دیگر از عملکردهای دوپامین که ممکن است معلمان بخواهند از آن آگاه باشند، نقش آن در تمرکز و توجه است. دوپامین به طور طبیعی به اعصاب بینایی (آنهایی که برای بینایی استفاده می شوند) پاسخ می دهد تا به فرد کمک کند توجه خود را بر فعالیت خاصی متمرکز کند. هنگام تمرکز بصری روی چیزی، دوپامین می تواند به ما کمک کند تا چیزها را در حافظه کوتاه مدت خود نگه داریم. تصور می شود که سطوح پایین دوپامین در قشر پیش پیشانی ممکن است به اختلال نقص توجه کمک کند.

دوپامین و شادی

همانطور که قبلاً ذکر شد، دوپامین گاهی با انتقال دهنده عصبی دیگر، سروتونین اشتباه گرفته می شود. برخلاف سروتونین، دوپامین به طور مستقیم به کنترل خلق و خو کمک نمی کند. اما، هنوز هم می تواند بر خلق و خو و احساسات تأثیر بگذارد. از آنجا که می تواند احساس لذت ایجاد کند، دوپامین با احساس رضایت از یک رویداد خاص یا به طور کلی زندگی فرد همراه است، که مطمئنا می تواند بر شادی تأثیر بگذارد. برخی تحقیقات همچنین نشان می دهد که دوپامین ممکن است در افسردگی، اختلالات خوردن و سایر بیماری ها یا اختلالات روانی نقش داشته باشد.

دوپامین و خواب

دوپامین به ما کمک می کند احساس بیداری بیشتری داشته باشیم و بدن به طور طبیعی مقدار بیشتری از آن را در ساعات روز که بیشتر تحریک می شویم تولید می کند. با فرا رسیدن شب، سطح دوپامین نیز کاهش می یابد و به ما کمک می کند احساس خستگی کرده و برای خواب آماده باشیم. افرادی که دوپامین کمی دارند یا مبتلا به بیماری هایی مانند پارکینسون هستند که با سطح پایین دوپامین همراه است، ممکن است در تمام ساعات روز احساس خستگی مزمن کنند.