دوپامین چیست؟ دوپامین چه زمانی ترشح میشود؟ این یکی از شناخته شده‌ترین انتقال‌دهنده‌های عصبی بدن است که بیش از 110،000 مقاله تحقیقاتی به نام خود دارد. اگر چه بسیاری از ما نام دوپامین را شنیده‌ایم، اما تعداد کمی از ما آن را درک می‌کنیم؛ بنابراین دوپامین دقیقاً چیست و چگونه بر مغز و بدن تأثیر می‌گذارد؟
بیایید نگاه دقیق‌تری داشته باشیم. برای اینکه اطلاعات خود را افزایش دهید، می‌توانید با متخصصان مجموعه مشاوره همکده در تماس باشید. مجموعه مشاوره همکده اولین و بزرگ‌ترین مرکز مشاوره در ایران و ارائه‌دهنده خدمات حضوری و مشاوره تلفنی روانشناسی است.
دوپامین چیست؟
دوپامین مغز چیست؟ دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی و یک پیام‌رسان شیمیایی است که اطلاعات را بین نورون‌ها ارسال می‌کند. نورون‌ها واحدهای اساسی سیستم عصبی ما هستند که شامل مغز، نخاع، اعصاب و اندام‌های حسی (مانند گوش و چشم) می‌شوند. این مورد بیشتر با سیستم لذت و پاداش مغز مرتبط است؛ اما در کنترل حرکت نیز نقش دارد.
دوپامین را می‌توان در دو ناحیه مختلف مغز یافت. اولین مورد ماده سیاه است که در پاداش و حرکت نقش دارد. دوپامین موجود در ماده سیاه شامل سلول‌هایی است که در اثر ابتلا به بیماری پارکینسون می‌میرند و باعث ایجاد لرزش و سایر مشکلات حرکتی میشود که از ویژگی‌های این بیماری است.
همچنین اگر می خواهید بدانید دیسپلازی قشر مغز در کودکان چیست، این مقاله را بخوانید و در صورت نیاز، با کارشناسان همکده تماس بگیرید.
دوپامین چیست و کجا قرار دارد؟ بیشتر دوپامین در بدن شما در ناحیه تگمنتال شکمی (VTA) مغز تولید میشود که بازیگر اصلی در مرکز سیگنالینگ لذت و پاداش مغز است. دوپامین در VTA ایجاد میشود و سپس هنگامی که شخصی کاری را انجام می‌دهد که پاداش یا پاسخ لذت‌بخشی را می‌طلبد یا حتی زمانی که فرد فقط پاداشی را پیش‌بینی می‌کند، در مناطق دیگر مغز منتشر میشود.
اگر چه اکثر مردم پاداش را در مغز با رفتارهایی مانند مصرف مواد مخدر یا رابطه جنسی مرتبط می‌دانند، اما دوپامین به رفتارهایی که برای زنده ماندن به آن‌ها نیاز داریم مانند خوردن یا نوشیدن آب، پاسخ می‌دهد.
انسان‌ها باید نوعی واکنش پاداش را از طریق دوپامین برای این رفتارهای ضروری تجربه کنند تا ما را تشویق به ادامه دادن آن‌ها کند. ترشح دوپامین که باعث میشود ما احساس لذت کنیم، مکانیسم بدن ما برای اطمینان از ادامه فعالیت‌های لازم برای سلامتی است.
برای دریافت مشاوره روانشناسی از وبسایت همکده کلیک کنید.
دوپامین و سروتونین
دوپامین چیست و چه تفاوتی با سروتونین دارد؟ دوپامین اغلب با انتقال‌دهنده عصبی دیگری به نام سروتونین گروه‌بندی میشود. در حالی که این دو انتقال‌دهنده عصبی شباهت‌هایی با هم دارند زیرا هر دو پیام‌رسان شیمیایی برای مغز هستند و هر دو از نظر خلق و خوی ارتباط مثبت دارند، اما عملکردهای اصلی آن‌ها کاملاً متفاوت هستند.
دوپامین بر اساس یک عمل خاص احساسات مثبت ایجاد می‌کند. از طرف دیگر، سروتونین بیشتر به عنوان یک تثبیت‌کننده خلق و خو عمل می‌کند. با این حال، کمبود سروتونین یا دوپامین می‌تواند بر روحیه کلی و شادی تأثیر منفی بگذارد.
دوپامین چگونه بر مغز و بدن تأثیر می گذارد؟
دو عملکرد اصلی دوپامین، انگیزه و حرکت است. با این حال دوپامین در سایر عملکردهای شناختی مانند حافظه و تمرکز نیز نقش دارد.
دوپامین چیست و چه ارتباطی با پارکینسون دارد؟ همانطور که قبلاً ذکر شد، دوپامین تولیدشده در ماده سیاه (قسمتی از ناحیه گانگلیونی پایه مغز) به کنترل حرکت کمک می‌کند. گانگلیون‌های پایه جنبه‌های زیادی از حرکت بدن را کنترل می‌کنند و برای عملکرد مناسب به ترشح دوپامین از نورون‌های حاوی دوپامین تکیه می‌کنند؛ بنابراین دوپامین برای انجام حرکت کنترل شده در حالت عادی لازم است.
با این حال گاهی اوقات این تسهیلات مختل می‌شوند و دوپامین کافی به جسم سیاه و گانگلیون پایه نمی‌رسد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، حرکت و کنترل حرکت و عملکردهای حرکتی بسیار کاهش می‌یابند. یکی از علائم اصلی بیماری پارکینسون، حرکت‌های تأخیری یا غیر قابل کنترل است که محققان دریافتند علت آن کمبود دوپامین در ماده سیاه است. به این ترتیب، بیماری پارکینسون و دوپامین ارتباط تنگاتنگی با هم دارند.
برعکس، گاهی اوقات گانگلیون‌های پایه بیش از حد دوپامین دارند. در حالی که کمبود دوپامین حرکات را محدود می‌کند، دوپامین زیاد می‌تواند باعث شود که بدن حرکات زیادی انجام دهد. این حرکات کنترل نشده و غیر ضروری از ویژگی‌های مشترک سندرم تورت است.
دوپامین و تأثیر آن بر لذت و پاداش
دوپامین چیست و چه تأثیری بر مغز دارد؟ دوپامین اصلی‌ترین انتقال‌دهنده عصبی است که در سیستم پاداش و احساس لذت مغز نقش دارد. هنگامی که فردی رفتاری می‌کند که برای مغز مانند غذا خوردن لذت‌بخش است، دوپامین ترشح میشود و این رفتار به عنوان پاداشی شایسته نشان داده میشود.
یکی دیگر از محرک‌های رایج دوپامین، رابطه جنسی است. رابطه جنسی باعث آزاد شدن دوپامین به همراه هورمون و انتقال‌دهنده عصبی اکسی توسین میشود. این دو چیز باعث ایجاد احساسات سرخوشانه در رابطه جنسی می‌شوند و به تمایل مداوم انسان برای انجام رابطه جنسی کمک می‌کنند.
مضرات تأثیر دوپامین
در راستای این سؤال که دوپامین چیست، باید در ارتباط با فریب آن هم صحبت کنیم. در حالی که سیستم پاداش برای ایجاد انگیزه در انجام رفتارهایی که برای سلامتی ما مفید است طراحی شده است، اما در صورت تحریک مصنوعی، دوپامین نیز می‌تواند رفتارهای مضر خاصی را برانگیزد.
یکی از نمونه‌های آن، کوکائین است. این نوع مواد بازجذب دوپامین را مسدود می‌کند؛ به این معنی که سیناپس‌های مغز با مقدار زیادی از انتقال‌دهنده‌های عصبی غرق شده‌اند. این دوپامین اضافی منجر به احساس سرخوشی میشود که ممکن است بعد از مصرف مواد تجربه کنید؛ اما همچنین با سیستم طبیعی دوپامین مغز تداخل دارد و می‌تواند چرخه‌های طبیعی آن را مختل کند. مصرف مواد مخدر به شدت بر توانایی بدن در ترشح صحیح دوپامین تأثیر می‌گذارد.
علی‌رغم احساس سرخوشی غیرمعمول بلافاصله پس از استفاده از کوکائین، مصرف این مواد در دراز مدت باعث میشود وضعیت فرد بدتر شود؛ زیرا سیستم دوپامین آن‌طور که باید، عمل نمی‌کند. مغز با تولید طبیعی کمتر دوپامین به تنهایی به سطوح بسیار بالای دوپامین آزاد شده در اثر مواد پاسخ می‌دهد.
معتاد به دوپامین
دوپامین چیست و چگونه موجب اعتیاد میشود؟ هجوم دوپامین هنگام استفاده از کوکائین و سایر مواد مخدر نیز باعث اعتیاد به مواد مخدر میشود. از آنجا که مغز هنگام مصرف مواد مخدر، مقدار بسیار زیادی دوپامین را تجربه می‌کند، استفاده از این مواد با پاداش و لذت همراه است. این بدان معناست که فرد انگیزه می‌یابد تا رفتار را تکرار کند تا پاداش مشابهی را تجربه کند. این مسئله می‌تواند فرد را وارد چرخه اعتیاد کند.
هنگامی که دوپامین بارها و بارها تحریک میشود، فرد نه تنها معتاد میشود، بلکه نیاز به مقادیر بیشتری از دارو را برای ایجاد همان احساس سرخوشی، شادی یا آرامش آغاز می‌کند. مغز تحمل میزان مواد را افزایش می‌دهد و هنگام مصرف،فرد دوپامین کمتری تولید می‌کند؛ بنابراین مجبور میشود بیشتر و بیشتر از مواد استفاده کند تا همان دوپامین را که در استفاده اولیه احساس می‌کرد، احساس کند.
به خاطر داشته باشید که مواد می‌تواند دو تا ده برابر بیشتر از محرک‌های طبیعی مانند غذا خوردن یا رابطه جنسی، دوپامین ترشح کنند.
دوپامین و حافظه
دوپامین چیست و چه ارتباطی با حافظه دارد؟ یکی از عملکردهای کمتر شناخته شده دوپامین، نقش آن در حافظه است. اگرچه دوپامین در ناحیه قشر پیش پیشانی مغز تولید نمی‌شود، ترشحات دوپامین در آن ناحیه به تسهیل پردازش حافظه کمک می‌کند. این عملکرد بسیار حساس دوپامین است؛ بنابراین حتی کوچک‌ترین تغییر در تعداد ترشحات دوپامین در ناحیه می‌تواند به شدت بر حافظه فرد تأثیر بگذارد.
دوپامین همچنین می‌تواند توضیح دهد که چرا ما بهترین چیزهایی را که به ما علاقه دارند، به خاطر می‌آوریم. وقتی چیزی برای ما جالب است یا ما را هیجان‌زده می‌کند، دوپامین را افزایش می‌دهیم؛ زیرا تجربه یادگیری درباره آن چیز لذت‌بخش است.
دوپامین در قشر پیش پیشانی ترشح میشود؛ بنابراین حافظه ما فعال میشود و به احتمال زیاد هر آنچه را که در مورد آن چیز لذت‌بخش یاد می‌گیریم، به خاطر بسپاریم. وقتی موضوع را خسته‌کننده می‌دانیم، سنبله دوپامین یکسانی نداریم؛ بنابراین دوپامین کمتری در قشر پیش پیشانی وجود دارد و به خاطر سپردن آنچه آموخته‌ایم، برای ما سخت‌تر است.
معلمان می‌توانند از این اطلاعات بسیار استفاده کنند. آموزش به شیوه‌ای که دانش آموزان را تحریک می‌کند و مرکز پاداش مغز را فرا می‌خواند، با شرکت دانش آموزان در یک فعالیت یا روش آموزشی جذاب دیگر، می‌تواند به دانش آموزان کمک کند اطلاعات را بهتر به خاطر بسپارند.
دوپامین و تمرکز
دوپامین چیست و چه وظایفی دارد؟ یکی دیگر از عملکردهای دوپامین که ممکن است معلمان بخواهند از آن آگاه باشند، نقش آن در تمرکز و توجه است. دوپامین به طور طبیعی به اعصاب بینایی پاسخ می‌دهد تا به فرد کمک کند توجه خود را بر فعالیت خاصی متمرکز کند. هنگام تمرکز بصری روی چیزی، دوپامین می‌تواند به ما کمک کند تا چیزها را در حافظه کوتاه مدت خود نگه داریم. تصور میشود که سطوح پایین دوپامین در قشر پیش پیشانی ممکن است موجب اختلال نقص توجه شود.
دوپامین و شادی
همانطور که قبلاً ذکر شد، دوپامین گاهی با انتقال‌دهنده عصبی دیگر، سروتونین، اشتباه گرفته میشود. برخلاف سروتونین، دوپامین به طور مستقیم به کنترل خلق و خو کمک نمی‌کند؛ اما هنوز هم می‌تواند بر خلق و خو و احساسات تأثیر بگذارد. از آنجا که می‌تواند احساس لذت ایجاد کند، دوپامین با احساس رضایت از یک رویداد خاص یا به طور کلی زندگی فرد، همراه است که مطمئنا می‌تواند بر شادی تأثیر بگذارد.
برخی تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که دوپامین ممکن است در افسردگی، اختلالات خوردن و سایر بیماری‌ها یا اختلالات روانی نقش داشته باشد.
دوپامین و خواب
دوپامین به ما کمک می‌کند احساس بیداری بیشتری داشته باشیم و بدن به طور طبیعی مقدار بیشتری از آن را در ساعات روز که بیشتر تحریک می‌شویم، تولید می‌کند. با فرا رسیدن شب، سطح دوپامین نیز کاهش می‌یابد و به ما کمک می‌کند احساس خستگی کنیم و برای خواب آماده باشیم. افرادی که دوپامین کمی دارند یا مبتلا به بیماری‌هایی مانند پارکینسون هستند که با سطح پایین دوپامین همراه است، ممکن است در تمام ساعات روز احساس خستگی مزمن کنند.
شادی و آرامش درون با همکده
کسلی و افسردگی علل زیادی دارند که شناسایی آن‌ها می‌تواند کمک شایانی به درمان کند. همین حالا با همکده تماس بگیرید و با دریافت مشاوره تخصصی، حل مشکلات خود را به ما بسپارید. تیم روانشناسی ما با به‌کارگیری بهترین روش‌های درمانی، می‌تواند چالش‌های زندگی شما را برطرف کند.
